ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 2/15 Μαρτίου 1913: Η απελευθέρωση της Σάμου

Αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα του ελληνικού στόλου στο λιμάνι της Σάμου.

Στάθης Βασιλείου

Διλοχία του Ελληνικού Στρατού αποβιβάζεται από το οπλιταγωγό «Θεσσαλία» στο λιμάνι της Σάμου υπό τις επευφημίες του πληθυσμού. Έτσι το νησί ενώνεται με το ελληνικό κράτος, μια πράξη που εκκρεμούσε από την περίοδο της επαναστάσεως του 1821. 

Τότε, η Σάμος είχε οργανώσει σώμα πολεμιστών και αφού κατέβαλε την φρουρά της πόλης, αποβιβάστηκε στα μικρασιατικά παράλια και σε μια κίνηση προληπτικού χτυπήματος επέδραμε και κατέστρεψε την τουρκική δύναμη που συγκεντρωνόταν για να καταστείλει την στάση της.

Παρά το ότι έμεινε ελεύθερη καθόλη τη διάρκεια της επανάστασης (με τοπικά σώματα εθελοντών να μετέχουν σε άλλες μάχες, σε σε ξηρά και θάλασσα), οι Ευρωπαϊκές αυλές αρνήθηκαν να την ενσωματώσουν στο νεαρό ελληνικό κράτος, αποδίδοντάς της καθεστώς αυτονόμου πολιτείας φόρου υποτελούς στον σουλτάνο.

Το καθεστώς της ιδιαίτερης σαμιακής ημιαυτονομίας διατηρήθηκε επί 93 χρόνια και παρόλο που αποτέλεσε πρότυπο συστήματος με ελάχιστη οθωμανική παρέμβαση, διοικούμενο από κοινοβούλιο ελεκτόρων και έναν τοπικό ηγεμόνα, συνήθως μορφωμένους και εξέχοντες της τοπικής κοινωνίας, ποτέ δεν έγινε αποδεκτό από τον σαμιακό λαό. Και πολλές φορές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και εξεγέρσεις πνίγηκαν στο αίμα από τον οθωμανικό στρατό.

Το Σεπτέμβριο του 1912, μέρες μόνο πριν το ξέσπασμα του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, οι Σάμιοι εξεγέρθηκαν, ενώ εθελοντές με αρχηγό τον πρώην πρόεδρο του σαμιακού κοινοβουλίου, Θεμιστοκλή Σοφούλη, αποβιβάστηκαν στον όρμο του Μαραθόκαμπου και κήρυξαν επανάσταση κατά του οθωμανικού ζυγού. Αψιμαχίες έλαβαν χώρα με τους οθωμανούς που αποβιβάστηκαν στο νησί ενώ πολύνεκρες συγκρούσεις έκριναν το αποφασιστικό αποτέλεσμα, όπως η μάχη του Παλαιοκάστρου.

Στις συγκρούσεις κατακάηκαν πολλά χωριά αλλά η αμφίρροπη έκβαση των επιχειρήσεων και το ξέσπασμα του Βαλκανικού Πολέμου ανάγκασαν τους Τούρκους να αποχωρήσουν σε συμφωνία με τις τοπικές σαμιακές αρχές. Στις 11/24 Νοεμβρίου του ιδίου χρόνου, ο Σοφούλης διακήρυξε τη μονομερή ένωση της Σάμου με την Ελλάδα, ενώπιον πλήθους κόσμου.

Η πράξη, όμως, των Σαμίων δεν είχε ακόμα γίνει αποδεκτή από την Ελλάδα. Θα έπρεπε να φθάσουμε στο Μάρτιο του 1913, όπου ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σάμο με την κάλυψη του θωρηκτού «Σπέτσαι» και του οπλιταγωγού «Θεσσαλία». Για τον λαό της Σάμου, η παρουσία των Ελλήνων στρατιωτών και του στόλου ήταν η επίλυση μια μεγάλης ιστορικής αδικίας και απαρχή της ελευθερίας.

ΠΗΓΗ https://military-history.gr