Οταν ο Ερντογάν μίλησε στην έναρξη των εργασιών του Κοινοβουλίου την περασμένη εβδομάδα, προειδοποίησε ότι μετά το τέλος των πολέμων του Ισραήλ στη Γάζα και στον Λίβανο, η Τουρκία θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι ο επόμενος στόχος. «Είμαστε το επόμενο μέρος που το Ισραήλ θα βάλει στο στόχαστρό του, σας το λέω ξεκάθαρα, θα είναι η πατρίδα μας. Τα όνειρα του Νετανιάχου περιλαμβάνουν την Ανατολία. Οποιο και αν είναι το κόστος, η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται ενάντια στο Ισραήλ και να καλεί τον κόσμο σε αυτήν την τιμητική στάση», πρόσθεσε.
Ηταν μια έντονη απόκλιση από τα σχόλια που έκανε ο 70χρονος πολιτικός μόλις πριν από έναν χρόνο, όταν συνάντησε τον Νετανιάχου στο περιθώριο της 78ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Τότε, οι αξιωματούχοι επεσήμαναν στα μέσα ενημέρωσης ότι, χρόνια μετά την κατάρρευση των διμερών επαφών τους, οι σχέσεις βρίσκονταν τελικά σε άνοδο. Σύμφωνα με τους αξιωματούχους, και οι δύο χώρες ήταν έτοιμες να ξεκινήσουν μια συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου, που θα μπορούσε να μεταφέρει ισραηλινή ενέργεια στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.
Ωστόσο, ένα χρόνο μετά, πολλές από τις εκτεταμένες διαπραγματεύσεις που στοχεύουν στην αποκατάσταση των διμερών σχέσεων έχουν αποτύχει, με τους ηγέτες και των δύο χωρών να εμπλέκονται συνεχώς σε λεκτικές αντιπαραθέσεις. Τουρκικές πηγές, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω των ευαισθησιών γύρω από το θέμα, ανέφεραν ότι ενώ η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους αιφνιδίασε την Αγκυρα, οι Αρχές γνώριζαν πολύ καλά ότι η άνθηση της διμερούς σχέσης δεν θα διαρκούσε πολύ.
Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι πολλοί πίστευαν τότε πως ήταν ζωτικής σημασίας η διατήρηση των σχέσεων και ότι, σε μια προσπάθεια να το επιτύχουν, οι ηγέτες της Χαμάς θα εγκατέλειπαν προσωρινά τη χώρα. Η Χαμάς είχε ιδρύσει γραφείο στην Τουρκία το 2011, όταν η Αγκυρα βοήθησε στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση του Ισραηλινού στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίντ. Ωστόσο, ένα άτομο που γνωρίζει τις συνομιλίες διαμεσολάβησης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ανέφερε ότι «έγινε πολύ σαφές στους Ισραηλινούς αξιωματούχους ότι οποιοσδήποτε πόλεμος με την Παλαιστίνη ή οποιαδήποτε μεγάλη κλιμάκωση στην περιοχή θα μπορούσε να χαλάσει ξανά τη σχέση». Οι Τούρκοι είπαν ότι η σχέση πρέπει να είναι αμοιβαία θεσμική για να διαρκέσει εν μέσω πολιτικών εντάσεων. Διαφορετικά, οι σχέσεις κινδύνευαν να διαλυθούν κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης κρίσης.
Με τον καιρό, οι Τούρκοι συνειδητοποίησαν ότι ο Νετανιάχου δεν ενδιαφερόταν για διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό των εχθροπραξιών στη Γάζα. Αν η Τουρκία αναλάμβανε τον ρόλο του μεσολαβητή, η κύρια λειτουργία της θα ήταν να εξαναγκάσει τη Χαμάς να αποδεχθεί τις ισραηλινές απαιτήσεις. Με σχεδόν το 70% των σπιτιών της Γάζας κατεστραμμένα και τον θύλακα να αναφέρεται ως το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να ζει ένα παιδί, η ρητορική του Ερντογάν άρχισε να κλιμακώνεται, και τον Απρίλιο επέβαλε πλήρες εμπορικό εμπάργκο στο Ισραήλ. Με το Ισραήλ να αντιμετωπίζει επί του παρόντος κατηγορίες για γενοκτονία στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ) για τη στρατιωτική του εκστρατεία, μετά από υπόθεση που κατέθεσε η Νότια Αφρική στα τέλη Δεκεμβρίου, αρκετές χώρες αναγκάστηκαν να επανεκτιμήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, εν μέσω ανησυχιών ότι θα μπορούσαν να παραβιάσουν το καθήκον τους σχετικά με την περίπτωση της γενοκτονίας.
Αρκετές από τις συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένης της αεροπορικής συμφωνίας του 2022 που επέτρεπε στους Ισραηλινούς να πετούν σε αεροδρόμια της Τουρκίας, παρέμειναν σε ισχύ. Επιπλέον, οι διπλωματικές σχέσεις δεν υποβαθμίστηκαν. Αντίθετα, η Τουρκία ανακάλεσε τον πρεσβευτή της για διαβουλεύσεις, ενώ το Ισραήλ απέσυρε τον δικό του, επικαλούμενο ανησυχίες για την ασφάλειά του. Ως εκ τούτου, Τούρκοι και Ισραηλινοί διπλωμάτες εξακολουθούν να διατηρούν κάποια μορφή σχέσεων.
Δύσκολη η αναθέρμανση μέχρι να υπάρξει κατάπαυση του πυρός
Πηγές ανέφεραν ότι και οι δύο πλευρές έχουν αναγνωρίσει πως η επανέναρξη των σχέσεων θα είναι δύσκολη έως ότου υπάρξει βιώσιμη κατάπαυση του πυρός. Μια τουρκική πηγή δήλωσε ότι ο υψηλός αριθμός νεκρών στη Γάζα έχει καταστήσει το Ισραήλ περιφερειακό παρία, με τα γειτονικά κράτη να διστάζουν πλέον να εμπλακούν ανοιχτά μαζί του. Η πηγή αναφέρθηκε επίσης στην αλλαγή γνώμης της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας για μια πιθανή συμφωνία εξομάλυνσης, η οποία τώρα φαίνεται να εξαρτάται από τη δέσμευση του Ισραήλ για λύση δύο κρατών στο Παλαιστινιακό.
Οι παρατηρητές του Ισραήλ έχουν αναγνωρίσει ότι η εμπιστοσύνη που οικοδομήθηκε με την Τουρκία έχει πλέον εκλείψει και ότι η στρατηγική συνεργασία είναι απίθανη για αρκετά χρόνια ακόμα. Ενα άλλο θύμα του πολέμου είναι η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου. Για ορισμένους, η αυξανόμενη δημοτικότητα του Νετανιάχου στις κάλπες φαίνεται να έχει περιπλέξει τα πράγματα, καθώς υποδηλώνει ότι είναι πιθανό να παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι το 2026. Ο Νετανιάχου, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες για απάτη, παραβίαση εμπιστοσύνης και δωροδοκία σε τρία ξεχωριστά σκάνδαλα που αφορούν μεγιστάνες των μέσων ενημέρωσης και πλούσιους συνεργάτες, επιβιώνει τελικά. Η κριτική του Ερντογάν στοχεύει κυρίως τον Νετανιάχου, αλλά όχι το Ισραήλ. Αυτό θα επιτρέψει στον Ερντογάν να επαναφέρει τους τουρκο-ισραηλινούς δεσμούς με κάποιο μελλοντικό Ισραηλινό πρωθυπουργό.
Ενα άλλο σημαντικό ζήτημα που φαίνεται να έχει επηρεάσει τις σχέσεις είναι ο παραγκωνισμός της Αγκυρας από τις μεταπολεμικές προσπάθειες ανοικοδόμησης στη Γάζα. Τούρκοι αξιωματούχοι ενδιαφέρθηκαν να λειτουργήσει η Αγκυρα ως εγγυητής για την κατάπαυση του πυρός και εξέφρασαν δημόσια την προθυμία τους να γίνουν σημαντικός παίκτης στον θύλακα. Ωστόσο, φαίνεται ότι η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει σχέδια να επιτρέψει στην κυβέρνηση του Ερντογάν να παίξει οποιοδήποτε ρόλο στη μεταπολεμική Γάζα, εκτός από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εργάζονται για τη δημιουργία ενός νέου φορέα που θα κυβερνά τη μεταπολεμική Γάζα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ
Τούρκοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι δύο χώρες είναι οικονομικά αλληλεξαρτώμενες. Το Τελ Αβίβ και η Αγκυρα μοιράζονται επίσης κοινά γεωπολιτικά συμφέροντα, που τους ωθούν να συνεργαστούν αλλά και να αντισταθούν στην ηγεμονία της Ρωσίας, της Κίνας, του Ιράν ή άλλων παγκόσμιων και περιφερειακών αναθεωρητικών δυνάμεων. Πάντως, δεν θα υπάρξει καμία ουσιαστική λύση για την τουρκο-ισραηλινή διπλωματική κρίση έως ότου το Ισραήλ αποφασίσει να τερματίσει την κατοχή της Παλαιστίνης. Τουλάχιστον, θα πρέπει να δούμε την πολιτική βούληση και τη δέσμευση του Ισραήλ στον δρόμο της λύσης δύο κρατών, ανέφερε δυτική διπλωματική πηγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου