Του Andreas Kluth
Τρεις μήνες μετά την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο πόλεμος εισέρχεται σε νέα φάση. Αυτή η αλλαγή απαιτεί από όλους τους εμπλεκόμενους - το Κρεμλίνο, καθώς και το Κίεβο και τους υποστηρικτές του στη Δύση - να επανεξετάσουν σενάρια, στόχους και στρατηγικές.
Για τον επιτιθέμενο, όπως φαίνεται, όλα τα πιθανά αποτελέσματα είναι αποχρώσεις του άθλιου - ένα σημάδι του πόσο κολοσσιαία λάθος υπολόγισε τα πράγματα η Μόσχα. Για τους αμυνόμενους, τα περισσότερα σενάρια είναι επίσης τραγικά. Ένα εξ αυτών, ωστόσο, προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας.
Πρώτη και δεύτερη φάση
Η Φάση 1 του πολέμου, που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου, μπορεί να ονομαστεί Σοκ Χωρίς Δέος. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε τον στρατό του να εισβάλει, να βομβαρδίσει και να καταστρέψει την Ουκρανία από όλες τις πλευρές και να σκοτώσει τον ομόλογό του στο Κίεβο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Συγκλονίζοντας τους Ουκρανούς, ο Πούτιν περίμενε να τους υποτάξει.
Αντίθετα, οι τελευταίοι μετατράπηκαν σε ένα έθνος ηρώων, από τον Ζελένσκι ("Χρειάζομαι πυρομαχικά, όχι μεταφορικό μέσο για να φύγω") μέχρι όλους τους άνδρες, τις γυναίκες και τα παιδιά που θυσιάστηκαν και στάθηκαν ενωμένοι ενάντια στη ρωσική επίθεση. Σύμβολο της θέλησης της χώρας να αντισταθεί έγινε το Azovstal, ένα εργοστάσιο χάλυβα στην κατεστραμμένη πλέον πόλη της Μαριούπολης, το οποίο οι Ουκρανοί, για ένα διάστημα, υπερασπίστηκαν ενάντια σε όλες τις πιθανότητες.
Αυτόν τον μήνα η συγκεκριμένη φάση του πολέμου έλαβε τέλος. Κατανοώντας ότι αυτός ο πόλεμος δεν θα είναι ούτε γρήγορος ούτε εύκολος, ο Πούτιν διέταξε τις δυνάμεις του να επικεντρωθούν στην κατάληψη "μόνο" της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας. Στη Μαριούπολη, οι τελευταίοι εναπομείναντες Ουκρανοί εκκένωσαν το Azovstal. Η Ρωσία συγκεντρώνει τη δύναμη πυρός της σε μια νέα και πιο εστιασμένη επίθεση. Η Ουκρανία, λαμβάνοντας όπλα και πυρομαχικά από τη Δύση, ετοιμάζεται να αντεπιτεθεί.
Ως εκ τούτου, η Φάση 2 φαντάζει πιθανότατα λιγότερο κινητική και πιο συναρπαστική - λιγότερο σαν Blitzkrieg και περισσότερο σαν πόλεμος φθοράς που παραπέμπει στα χαρακώματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Η εικασία μου είναι ότι κάθε πλευρά θα κερδίζει, θα χάνει και θα ανακαταλαμβάνει εδάφη σε μια ατελείωτη σύγκρουση θελήσεων που θα κάνουν μονάχα τα ερείπια ισοπεδωμένων περιοχών να σείονται.
Άδηλο αποτέλεσμα
Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε να μοιάζει τελικά η Φάση 3 και τελικά το τέλος αυτού του πολέμου; Ένα αποφασιστικό στρατιωτικό αποτέλεσμα μοιάζει απίθανο - ενδεχομένως ακόμη και ανεπιθύμητο.
Εάν οι Ρώσοι "κέρδιζαν" - δηλαδή, αν κατατρόπωναν τον ουκρανικό στρατό - θα διέλυαν ή θα εξάλειφαν την Ουκρανία ως χώρα και θα υπέτασσαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού της. Οι Ρώσοι, ωστόσο, δεν θα τα καταφέρουν με αυτόν τον τρόπο, γιατί η Ουκρανία λαμβάνει όλο και καλύτερα όπλα μέρα με την ημέρα και θα αντέξει.
Εάν οι Ουκρανοί "κέρδιζαν", θα έδιωχναν τους Ρώσους τουλάχιστον πέρα από τις γραμμές επαφής όπως αυτές ήταν διαμορφωμένες στις 23 Φεβρουαρίου. Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με καταστροφική αποτυχία την οποία ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να κρύψει από τον πληθυσμό του. Θα φοβόταν για την πολιτική και φυσική του επιβίωση, την οποία θα επαναπροσδιόριζε ως υπαρξιακή απειλή για το ρωσικό κράτος. Αυτό είναι το σενάριο της "κλιμάκωσης πριν την αποκλιμάκωση", με εξαπόλυση τακτικών πυρηνικών πληγμάτων ώστε η Ουκρανία να παραδοθεί.
Αυτό θα ήταν το χειρότερο από όλα τα σενάρια τελικής έκβασης, γιατί ενδεχομένως θα ενέπλεκε στον πόλεμο και τη Δύση. Δεν νομίζω όμως ότι θα φτάσουμε σε αυτό, γιατί οι Ουκρανοί πιθανότατα δεν μπορούν να εκδιώξουν εντελώς τις ρωσικές δυνάμεις, ούτως ή άλλως. Σε αυτό το επίπεδο, η Ρωσία μπορεί ακόμα να κινητοποιήσει πάρα πολλή συμβατική στρατιωτική ισχύ.
Σε ένα πιο πιθανό σενάριο, επομένως, ο πόλεμος θα παραταθεί και θα μοιάζει ολοένα και περισσότερο αδιέξοδος. Αυτό, επίσης, θα ήταν καταστροφικό και για τις δύο πλευρές.
Μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας θα καταστρέφονταν, ενώ άλλες περιοχές της δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν την ανοικοδόμηση. Τα εκατομμύρια των Ουκρανών προσφύγων - κυρίως γυναίκες και παιδιά - δεν θα μπορούσαν να επιστρέψουν και θα δημιουργούσαν νέες ζωές στη δυτική Ευρώπη και αλλού. Τελικά, οι πατέρες και σύζυγοι που θα έχουν παραμείνει στη χώρα θα προσπαθούσαν να επανενωθούν μαζί τους. Η Ουκρανία, ακόμη και με βοήθεια δισεκατομμυρίων από τη Δύση, θα παρέμενε μόνιμα καθυστερημένη ως χώρα.
Η Ρωσία, εν τω μεταξύ, θα παρέμενε επ' αόριστον ο διεθνής παρίας που είναι σήμερα. Η υπόλοιπη Ευρώπη θα απογαλακτιζόταν σταδιακά από τα ορυκτά της καύσιμα, κλείνοντας τους κρουνούς χρημάτων του Κρεμλίνου. Τα εξαρτήματα και οι τεχνολογίες θα συνέχιζαν να μην εισέρχονται στη Ρωσία, ενώ ταλαντούχοι άνθρωποι θα συνέχιζαν να την εγκαταλείπουν. Η χώρα θα γινόταν μια εξαθλιωμένη δυστοπία ολοκληρωτισμού.
Επομένως, αργά ή γρήγορα, η ίδια η εξάντληση θα ωθήσει και τις δύο πλευρές να διαπραγματευτούν. Όπως πάντα, ο καθένας θα προσπαθήσει να διατηρήσει στις συνομιλίες όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος εδαφών, γεγονός που θα καταστήσει την περίοδο μέχρι να ξεκινήσουν αυτές οι συνομιλίες ακόμη πιο βάρβαρη και αιματηρή. Τελικά όμως θα υπάρξει κάποιο "δούναι και λαβείν".
Ό,τι και να λέει σήμερα το Κίεβο, δεν μπορεί να περιμένει να πάρει πίσω την Κριμαία, το Λουχάνσκ ή το Ντόνετσκ. Ο Πούτιν προσάρτησε την πρώτη και αναγνώρισε τις δύο τελευταίες ως "Λαϊκές Δημοκρατίες", με προφανή στόχο να τις καταβροχθίσει. Δεν θα μπορούσε να εγκαταλείψει αυτές τις περιοχές και να μιλά εντός Ρωσίας περί νίκης στον πόλεμο. Το Κίεβο, ωστόσο, θα πρέπει να επιμείνει στη διατήρηση της ακτογραμμής του στη Μαύρη Θάλασσα, προκειμένου η Ουκρανία να μην καταστεί μακροπρόθεσμα περίκλειστη και τελικά μη υπερασπίσιμη στρατιωτικά σε μακροπρόθεσμη βάση.
Κορέα ή Φινλανδία
Όπου κι αν βρίσκεται η τελική γραμμή αντιπαράθεσης, το πραγματικό ερώτημα είναι πώς θα μοιάζει η κατάπαυση του πυρός, η εκεχειρία ή η ανακωχή. Μια πιθανότητα είναι ένα κορεάτικο μοντέλο. Όπως και σε εκείνη τη χερσόνησο από το 1953, δεν θα υπήρχε συνθήκη ειρήνης, απλώς η αμοιβαία απόγνωση θα οδηγούσε σε παύση των μαχών κατά μήκος κάποιου είδους αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν πολύ λιγότερο ελπιδοφόρο για την Ουκρανία απ’ ό,τι αποδείχθηκε για τη Νότια Κορέα. Και οι δύο απειλούνται μόνιμα από ολοκληρωτικούς γείτονες με πυρηνικά.
Ωστόσο η Νότια Κορέα, σε αντίθεση με την Ουκρανία, είχε τη ρητή προστασία των ΗΠΑ και σταδιακά έγινε η αστραφτερή οικονομική και πολιτιστική δύναμη που είναι σήμερα, ευρισκόμενη υπό την αμερικανική αιγίδα. Η Ουκρανία θα στερείται εξίσου ρητά την προστασία του ΝΑΤΟ, καθώς η Δύση θα θέλει να αποφύγει έναν Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ένα άλλο σενάριο είναι το φινλανδικό μοντέλο. Στον Χειμερινό Πόλεμο του 1939-40, η Φινλανδία οδήγησε μια σοβιετική εισβολή σε αδιέξοδο και διατήρησε την ανεξαρτησία της, με αντάλλαγμα την εκχώρηση ορισμένων εδαφών στην ΕΣΣΔ. Αυτή η επιτυχία, ωστόσο, είχε το κόστος μιας σχετικής μείωσης της κυριαρχίας της: έγινε ένα ουδέτερο κράτος - "μαξιλάρι" μεταξύ των γεωπολιτικών μπλοκ, το οποίο συντόνιζε την εξωτερική του πολιτική με τη Μόσχα - μια μισοανεξαρτησία η οποία αποκαλείται υποτιμητικά μέχρι και σήμερα "φινλανδοποίηση".
Η Φινλανδία έγινε τελικά η ιστορία επιτυχίας που είναι σήμερα. Έχει ισχυρή εθνική ταυτότητα, αγαπά την ελευθερία και είναι διατεθειμένη να αγωνιστεί γι’ αυτήν. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Φέτος, επιτέλους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Μακροπρόθεσμα, το φινλανδικό μοντέλο είναι, επομένως, πιο ελπιδοφόρο για την Ουκρανία από το κορεατικό ή οποιοδήποτε άλλο.
Κι όμως, οι Ουκρανοί, όπως και οι Φινλανδοί κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, πιθανότατα θα έπρεπε να περιμένουν δεκαετίες για να χαρούν την ευδαιμονία τους. Δεν είναι εύκολη πρόταση προς αποδοχή από τον Ζελένσκι ή από οποιονδήποτε άλλον ώστε να την "πουλήσει" σε έναν τραυματισμένο πληθυσμό που λαχταρά δικαιοσύνη.
Η καταστροφική πραγματικότητα που διαμόρφωσε ο πόλεμος του Πούτιν είναι ότι, στο ορατό μέλλον, μπορεί να οδηγήσει μόνο σε αποτελέσματα τα οποία να είναι γεμάτα αναταράξεις και από κάθε άποψη τραγικά. Λίγα πράγματα ή και τίποτα δεν θα έχει λυθεί. Η επιτυχία, εδώ που έχει φτάσει η κατάσταση, θα είναι απλώς η αποφυγή ακόμη χειρότερων καταστροφών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου