Όπως ήδη αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος, οι Τούρκοι – τουλάχιστον μέχρι την εγκατάσταση και επιχειρησιακή λειτουργία του συστήματος c-UAV – χρησιμοποιούσαν αριθμό UAV για να προβούν στις γνωστές παραβιάσεις/παραβάσεις.
Με αυτό τον τρόπο επετύγχαναν αφενός τη διατήρηση των – παράνομων – διεκδικήσεών τους, αλλά ταυτόχρονα δεν «εξέθεταν» Α/Φ και πιλότους. Σημειώνεται ότι μετά το πραξικόπημα του 2016, η τουρκική Αεροπορία (Τ/ΠΑ) έχει υποστεί σημαντικές «απώλειες» σε έμψυχο δυναμικό. Επιπρόσθετα, εκτιμάται (χωρίς να μπορεί να επιβεβαιωθεί απόλυτα) ότι η Τ/ΠΑ έχει πρόβλημα και στην εξασφάλιση ανταλλακτικών για τον στόλο των μαχητικών F-16. Έτσι, η επιλογή χρήσης των UAV ουσιαστικά αποτελούσε μονόδρομο.
Γράφει ο Σώζων Λεβεντόπουλος
Αυτή όμως είναι μόνο η μια όψη της πραγματικότητας. Η άλλη φάνηκε κατά τις επιχειρήσεις στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ παλαιότερα και πρόσφατα στην Ουκρανία, όπου τα UAV τύπου Bayraktar ΤΒ2 αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά. Φυσικά, με την εγκαθίδρυση μιας ολοκληρωμένης στοιβάδας αεράμυνας από την πλευρά των Ρώσων, τα TB2 άρχισαν να μετρούν τις δικές τους απώλειες.
Το τελευταίο δεν αναιρεί τη χρησιμότητα των UAV σε ένα μελλοντικό πεδίο επιχειρήσεων. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η Ρωσία (αν οι δημοσιογραφικές πληροφορίες ευσταθούν) έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη δημιουργία εγχώριας γραμμής παραγωγής TB2 (από την άλλη, το ίδιο έχει ζητήσει και η Ουκρανία) και αυτό είναι ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο. Η Τουρκία χρησιμοποιεί την αμυντική βιομηχανία και ως εργαλείο διπλωματίας.
Η εμπλοκή της Τουρκίας με τα UAV δεν είναι καινούργια. Για την ακρίβεια ξεκινάει πίσω στο 1989, και – με τη άλλο – με την κατασκευή/αγορά ιπτάμενων στόχων (θυμίζει κάτι;). Κατά τη δεκαετία του 1990 η Τουρκία ξεκίνησε να αγοράζει τακτικού τύπου UAVs, για την ακρίβεια τύπου Gnat (Gnat 750 και I-Gnat) καθώς και το CL-89.
Το 2002, σε μια κίνηση που έκανε αίσθηση η Τουρκία παρήγγειλε από το Ισραήλ περίπου 100 συστήματα HARPY. Η κατάσταση αυτών των συστημάτων σήμερα δεν είναι γνωστή (εκτιμάται ότι είτε δεν είναι επιχειρησιακά διαθέσιμα, ή θα χρησιμοποιηθούν ως λύση «ανάγκης»), χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η Τουρκία δεν κινείται προς την κατεύθυνση εγχώριας δημιουργίας αντίστοιχου συστήματος.
Το 2011 το πανίσχυρο SSB (Savunma Sanayii Başkanlığı – γνωστό παλαιότερα ως SSM – Savunma Sanayii Mustesarligi) εκδίδει έναν οδικό χάρτη για το μέλλον της ανάπτυξης συστημάτων UAVs για τις τουρκικέςΈνοπλες Δυνάμεις (να σημειωθεί εδώ ότι στον οδικό χάρτη αναφέρεται εκτενώς η συνδρομή των UAV στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και γενικά υπηρεσιών προς τους πολίτες).
Στον οδικό αυτό χάρτη αναφέρονται επίσης εκτενώς τα επιθυμητά χαρακτηριστικά, αλλά και οι τεχνικές λεπτομέρειες των μελλοντικών συστημάτων, όπου γίνεται αναφορά και στη δυνατότητα των μελλοντικών συστημάτων να επικοινωνούν με τους σταθμούς εδάφους, μέσω δορυφορικών επικοινωνιών. Υπογραμμίζεται ότι η Τουρκία έχει σε εξέλιξη και πρόγραμμα ανάπτυξης τόσο δορυφόρων επικοινωνιών, επισκόπησης, αλλά προσπαθεί να δημιουργήσει και εγχώριο σύστημα GPS.
Αυτή τη στιγμή η Τουρκία έχει ένα εξαιρετικά δυναμικό και ενεργό πρόγραμμα έρευνας, ανάπτυξης, κατασκευής και προώθησης UAVs (και όχι μόνο, καθώς πλέον οι δραστηριότητες επεκτείνονται τόσο στα χερσαία συστήματα, όσο και στα θαλάσσια/υποθαλάσσια). Φαίνεται ότι αρκετά νωρίς η Τουρκία και οι Ένοπλες Δυνάμεις της, αναγνώρισαν την κρισιμότητα άλλα και επιχειρησιακή αξία των UAVs, ενσωματώνοντάς τα και στο δόγμα επιχειρήσεών τους.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Τ/ΠΑ χρησιμοποιεί εδώ και αρκετό καιρό τα UAVs στο Κουρδιστάν, υλοποιώντας έναν κλειστό κύκλο OODA (Observe > Orient > Decide > Act) όπου τα UAVs έχοντας συνεχή παρουσία στην περιοχή επιχειρήσεων, «καθοδηγούν» οπλισμένα F-16, σε προσβολές ακριβείας. Στην παρούσα φάση εκτιμάται ότι οι ΤΕΔ έχουν σε υπηρεσία και επιχειρησιακή λειτουργία όλων των ειδών τα UAV.
Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρονται παρακάτω:
1. Bayraktar Mini UAV. Πρόκειται για ένα mini UAV το οποίο αναπτύχθηκε από την εταιρία Baykar. Χρησιμοποιείται από μονάδες επιπέδου Τάγματος και προσφέρει τη δυνατότητα αναγνώρισης και στοχοποίησης (Precise Target Coordinate OSD), ημέρα και νύχτα. Εξαπολύεται από χειριστή με το χέρι, και η ανάκτησή του γίνεται είτε μέσω αλεξιπτώτου είτε μέσω προσγείωσης (με την κοιλιά, καθώς δεν υπάρχει σύστημα προσγείωσης).
Η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω Frequency Hopping Spread Spectrum Digital με εμβέλεια 15 χλμ, ενώ η επιχειρησιακή του εμβέλεια φτάνει τα 55 χλμ. Ο σταθμός εδάφους είναι φορητός, εντός κιβωτίου, στρατιωτικών προδιαγραφών. Θεωρείται ως αντίστοιχων δυνατοτήτων του RQ-20 Puma (το οποίο επίσης βρίσκεται σε υπηρεσία στις ΤΕΔ). Αναφέρεται αριθμός σχεδόν 500 μονάδων σε υπηρεσία.
2. PD-100 Black Hornet PRS. Πρόκειται για ένα nano-UAV της εταιρείας Prox Dynamics AS. Έχει βάρος μόλις 18 γραμμάρια (πλήρες) και αυτονομία 25 λεπτών. Υπάρχει δυνατότητα τηλεχειρισμού ή πτήσης βάση GPS. Εκτιμάται ότι βρίσκεται σε υπηρεσία με τις τουρκικές Ειδικές Δυνάμεις, καθώς είναι ιδανικό για επιχειρήσεις εντός κατοικιών και κατοικημένων τόπων.
3. Altinay Y6-850 Multi-rotor. Πρόκειται για νέο πρόγραμμα το οποίο αναφέρεται σε ένα UAV πολλαπλών στροφείων (τρεις ή τέσσερις) το οποίο μπορεί να απογειώνεται και προσγειώνεται κάθετα. Κάποιες αναφορές θέλουν ο συγκεκριμένος τύπος να αντικαθιστά το Bayraktar Mini UAV, το οποίο όμως δεν φαίνεται πιθανό, λόγω των διαφορετικών δυνατότητων των δυο συστημάτων. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το πρωτόκολλο επικοινωνίας αναφέρεται ως δημιουργία της Altinay – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις δυνατότητες παρεμβολής / παραπλάνησής του.
4. Turkish Aerospace Industries (TAI) Anka (Φοίνικας) UAV. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα προγράμματα MALE UAV των ΤΕΔ. Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί τέσσερις βασικές εκδόσεις του Anka. Η Anka-A θεωρείται ότι ήταν περιορισμένων δυνατότητων τόσο λόγω του ανεμικού κινητήρα, όσο και του υπέρβαρου συγκροτήματος Ε/Ο (εγχώριας ανάπτυξης από την Aselsan). Αυτά τα προβλήματα οδήγησαν στην ανάπτυξη της έκδοσης -Β, στην οποία βασίστηκαν και οι μελλοντικές – οπλισμένες – εκδόσεις.
Η συγκεκριμένη έκδοση παραγγέλθηκε το 2013 από την Τ/ΠΑ σε 10 μονάδες. Εκτιμάται ότι η αλλαγή του κινητήρα [Thielert Centurion 2.0S] και το καινούργιο ηλεκτροοπτικό [E/O] συγκρότημα (Aselsan CATS) επέτρεψαν στο Anka να έχει αυξημένες πτητικές επιδόσεις (αναφέρονται ως 30.000 ft, 26 ώρες συνεχούς πτήσης σε απόσταση 200 χλμ., από τον σταθμό εδάφους).
Για να αντιμετωπιστούν τα θέματα της περιορισμένης εμβέλειας, η επόμενη έκδοση Anka-S, εξοπλίστηκε με κεραία δορυφορικών επικοινωνιών (SATCOM) καθώς και με εγχώρια ανεπτυγμένο υπολογιστή αποστολής. Η έκδοση Anka-I είναι εξοπλισμένη με πολλαπλά συστήματα SIGINT/ELINT (και ενδεχόμενα Ηλεκτρονικού Πολέμου). Δέκα μονάδες Anka-S έχουν παραγγελθεί από το 2016, ενώ για την έκδοση Anka-I έχει δείξει ενδιαφέρον το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό, χωρίς να είναι γνωστό αν το ενδιαφέρουν έχει μετουσιωθεί και σε παραγγελία.
Η επόμενη έκδοση Anka-2 ή αλλιώς Aksungur (το μεγαλύτερο γνωστό είδος γερακιού) είναι ένα δικινητήριο MALE UAV. Η σχεδίαση και οι κινητήρες (φέρονται δύο) είναι καινούργιες σχεδιάσεις, ενώ ο εξοπλισμός αποστολής και τα ηλεκτρονικά προέρχονται από το Anka. Έχει τη δυνατότητα αυτόνομης απογείωσης και προσγείωσης, ενώ μπορεί να φέρει ποικιλία όπλων (μέχρι στιγμής έχει επιβεβαιωθεί η μεταφορά και άφεση μέχρι 12 MAM-L, και μια Mk-82 με το κιτ κατεύθυνσης Teber, η οποία και χτύπησε επιτυχώς στόχο σε απόσταση 30 χλμ.). Το Aksungur έχει παραγγελθεί από το T/ΠΝ σε 12 μονάδες.
5. Bayraktar TB1/2/3. Πρόκειται και μια οικογένεια MALE UAVs τα οποία κατασκευάζονται από την Kale Baykar Makina. Η πρώτη πτήση πραγματοποιήθηκε το 2009, ενώ από το 2014 έχει κριθεί ως επιχειρησιακό. Η βασική έκδοση αυτή τη στιγμή είναι η TB2 με την Baykar να αναπτύσσει και την έκδοση TB3 με ειδικές προβλέψεις για διεξαγωγή επιχειρήσεων από αεροπλανοφόρα (βλ. TCG Anadolu το οποίο αυτή τη στιγμή έχει μείνει «ορφανό» από αεροσκάφη).
Η έκδοση TB2 (η πλέον γνωστή ακόμα και σε άτομα εκτός στρατιωτικών κύκλων) είναι ένα MALE UAV με δυνατότητα είτε αυτόνομης πτήσης, είτε ελεγχόμενης από απόσταση. Το TB2 έχει δει επίσης και εκτενή επιχειρησιακή δράση, καθώς έχει χρησιμοποιηθεί τόσο στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, όσο και πρόσφατα στην Ουκρανία (οι ουκρανικές ΕΔ είχαν παραγγείλει και παραλάβει 12 UAV και 3 σταθμούς εδάφους, με 6 επιπρόσθετα UAV να παραλαμβάνονται από το Ουκρανικό Ναυτικό).
Σύμφωνα με ανοικτές πηγές, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν παραλάβει έναν αριθμό κοντά στα 50 UAV. Αν και είχαν σημαντικές επιτυχίες κατά την αρχή του πολέμου (με πιο εμφατική την ισχυριζόμενη συμμετοχή τους στη βύθιση του καταδρομικού Moskva), έχουν και τα ίδια υποστεί σημαντικές απώλειες και πλέον οι Ρώσικες ΕΔ έχουν βρει τρόπους αντιμετώπισης. Συνολικά εκτιμάται ότι έχουν κατασκευαστεί πάνω από 300 μονάδες (μόνο της έκδοσης ΤΒ2).
6. Bayraktar Akinci. Όπως και στην περίπτωση του Anka, η Bayraktar έχει αναπτύξει την δική της εκδοχή ενός HALE UAV. Πρόκειται για ένα βαρύ (MTOW [maximum take-off weight] άνω των 5,5 τόνων), δικινητήριο UAV υψηλών δυνατοτήτων. Ενδεικτικά αναφέρεται η ενσωμάτωση διπλών συστημάτων δορυφορικών επικοινωνιών, ESM/ECM συστημάτων, ενώ φέρει και ραντάρ AESA (εγχώρια ανεπτυγμένο). Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι το Akinci μπορεί να φέρει τον πύραυλο cruise SOM. Ήδη (από το 2021) τρεις μονάδες έχουν παραδοθεί στις ΤΕΔ.
Το επόμενο σημαντικό βήμα είναι η πρώτη πτήση του νέου Bayraktra Kizilelma, το οποίο αναφέρεται σε ένα μονοκινητήριο, υπερηχητικό, VLO UAV. Το Kizilelma αναπτύσσεται στα πλαίσια του τουρκικού προγράμματος UCAV (MIUS – Muharip İnsansız Uçak Sistemi) ενώ θεωρείται εξαιρετικά σίγουρο ότι θα μπορεί να επιχειρεί και από το TCG Anadolu.
Σημειώνεται ότι τα παραπάνω είναι μερικά μόνο από τα προγράμματα UAV που έχουν αναπτυχθεί ή αναπτύσσονται στην Τουρκία. Η τελευταία θεωρείται ως σημαντικός «παίκτης» στη διεθνή αγορά UAV με συνεχείς παρουσιάσεις προϊόντων. Μερικά από αυτά είναι τα: Malazgirt (ένα VTOL UAV για επιχειρήσεις από πλοία, και όχι μόνο), Alpagu και Kargu (loitering munition το πρώτο, kamikaze drone το δεύτερο), κλπ., ενώ το σύνολο του πολεμικού φορτίου είναι εγχώριας ανάπτυξης και κατασκευής (K/B ΜΑΜ, κατευθυνόμενες με laser ρουκέτες Cirit, κιτ κατεύθυνσης για βόμβες της σειράς Mk8X, πύραυλος cruise SOM, κλπ).
Το σύνολο των μονάδων UAV της Τ/ΠΑ (τουλάχιστον) βρίσκονται κάτω από τη διοίκηση της 14th UAV Systems Base Command (14. İnsansız Uçak Sistemleri Üs Komutanlığı) (αντίστοιχη της δικής μας Πτέρυγας) με έδρα το Α/Δ του Batman.
Εκτιμάται ότι υπάρχουν οι εξής Μοίρες:
– 302 Filo Şimşek (Lightning) με έδρα το Incirlik και εξοπλισμένη με Anka-S UAV.
– 1nci İnsansız Hava Aracı Filo με έδρα το Batman (άγνωστος τύπος UAV)
– 341 Filo Gölge (Shadow) με έδρα επίσης το Batman και εξοπλισμένη με Akinci/Anka/Heron I
– 173 Filo Safak (Dawn) με έδρα τη Malatya/Erhaç (άγνωστος τύπος UAV).
– 3üncü İnsansız Hava Aracı Filo Komutanlığı με έδρα τη Muğla/Dalaman και εξοπλισμένη με Anka (ενδεχόμενα συμπεριλαμβάνουν και εκείνα που ανήκουν στο Τ/ΠΝ, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι εκεί εδρεύουν και τα Harpy UAV, αν και το επιχειρησιακό καθεστώς των τελευταίων παραμένει αβέβαιο).
Πέραν των ανωτέρω βάσεων θα πρέπει να αναφερθούν και:
– IHA Bakim Komutanlığı η οποία είναι επιφορτισμένη με τη συντήρηση των UAV κάθε τύπου (έδρα: Batman)
– OSEM Filo, η οποία είναι η Μοίρα υπεύθυνη για τις δορυφορικές επικοινωνίες και έλεγχο των UAV (έδρα: Eskişehir, η συγκεκριμένη Μοίρα θα πρέπει να θεωρείται αντίστοιχη της USAF Creech AFB)
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στη βάση της Κεσσάνης (Keşan) η οποία φαίνεται ότι είναι ιδιοκτησία της εταιρίας Baykar και χρησιμοποιείται για τις δοκιμές όλων των UAV που παράγει, ενώ φαίνεται ότι χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το αεροδρόμιο Α/Δ Dhmi Tekirdag Corlu Airport για τις παραδόσεις των τελευταίων.
Επίσης φαίνεται ότι εκτός του Α/Δ του Dalaman, UAV σταθμεύουν και στο Α/Δ Milas-Bodrum στο οποίο υπάρχουν και οι σχετικές υποδομές (υπόστεγα Α/Φ, κλπ.)
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η Τουρκία υλοποιεί (με σχετική ακρίβεια) τον οδικό χάρτη του 2011. Ήδη οι φιλοδοξίες της έχουν επεκταθεί, και εκτιμά ότι μπορεί να αντισταθμίσει μέρος της απώλειας του προγράμματος του F-35 με την εισαγωγή σε υπηρεσία νέων και πιο εξελιγμένων τύπων UAV υψηλών δυνατοτήτων, μεταφέροντας και τα σχετικά κονδύλια προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκία θεωρείται ως ένας σημαντικός παίκτης στη διεθνή αγορά UAV. Από την άλλη είναι σίγουρο ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών θα χρησιμοποιηθεί εναντίον της Ελλάδας.
Η αγορά από την Ελλάδα UAV διαφόρων τύπων δεν θα πρέπει να θεωρείται ως «αντίδοτο» στην Τούρκικη απειλή, καθώς κανένας από τους μέχρι τώρα τύπους δεν θεωρείται (τουλάχιστον ανοικτά) ως UAV hunter. Από την άλλη η Τουρκία προσπαθεί να αναπτύξει αντίστοιχο σύστημα χρησιμοποιώντας ως βάση το UAV Anka (τύπος Anka +A).
Με την εισαγωγή σε υπηρεσία ενός πραγματικά μεγάλου αριθμού τέτοιων συστημάτων, τα οποία πλέον είναι εξοπλισμένα με ποικιλία πυρομαχικών, η Τουρκία δύναται:
α. Να παρατηρεί συνεχώς και με υψηλή ακρίβεια/αξιοπιστία τις κινήσεις των ελληνικών ΕΔ, όλο το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο. Πετώντας εντός του τούρκικου εναερίου χώρου, οι ΤΕΔ (σε συνδυασμό και με άλλα συστήματα) δύναται να «χαρτογραφήσουν» θέσεις, δυνατότητες και μεθόδους των ελληνικών ΕΔ, ειδικά στα νησιά και στον Έβρο. Επίσης αυτά τα συστήματα θα δημιουργήσουν και την «ηλεκτρονική διάταξη μάχης» σε περίπτωση κρίσης/πολέμου, εντός λίγων μόνο λεπτών.
Turkish UAV Flight (possible Akinci).png
β. Να συνεχίζει τις εντάσεις και την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, σχετικά «αναίμακτα», καθώς δεν εκθέτει χειριστές και συστήματα σε αυτές τις αποστολές. Η εισαγωγή συστήματος counter-UAV από τις ελληνικές ΕΔ φαίνεται ότι ματαίωσε τις σχετικές δυνατότητες και θα πρέπει να ληφθεί ως οδηγός, τόσο για μελλοντικά προγράμματα όσο και για την ενσωμάτωση των σχετικών δυνατοτήτων στα επιχειρησιακά δόγματα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ενσωμάτωση δορυφορικών επικοινωνιών και υψηλού βαθμού αυτονομίας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη (αν δεν έχει ήδη ληφθεί).
γ. Να χρησιμοποιήσει το στόλο των UAV στα πρώτα στάδια των επιχειρήσεων ώστε να μειώσει την αποτελεσματικότητα της φίλιας αεράμυνας. Ενδεικτικά αναφέρεται η δυνατότητα σχεδιασμού και εκτέλεσης επιθέσεων κορεσμού, η αυτόνομη επίθεση UAV εναντίων οπλικών συστημάτων (υπενθυμίζεται ότι το Akinci έχει – ή θα έχει – δυνατότητα μεταφοράς και εξαπόλυσης πυραύλου cruise SOM), αλλά και η κατάδειξη στόχων (βλ. UAV Anka-Ι).
δ. Να εξαπολύσει πλήθος περιφερόμενων (loitering) ή αυτοκτονικών (kamikaze) drone εναντίων των τμημάτων πρώτης γραμμής. Ενδεχόμενη ενσωμάτωση face recognition (ή άλλων τρόπων) μπορεί να οδηγήσει σε αποστολές «δολοφονίας» συγκεκριμένων προσώπων, ακόμα και κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, ή πριν αυτές εκδηλωθούν (ας φανταστούμε για λίγο τον αντίκτυπο της δολοφονίας από kamikaze drone του Διοικητή της 12ης ή της 16ης Μεραρχίας).
Ως αντίδοτο θα πρέπει οι ΕΔ να αναγνωρίσουν, ποσοτικοποιήσουν και αξιολογήσουν την σχετική απειλή. Πέραν των συστημάτων soft-kill θα πρέπει να γίνουν προβλέψεις και για συστήματα hard-kill (πυραυλικά ή άλλα) τα οποία θα πρέπει να έχουν κατάλληλους φόρτους κατευθυνομένων βλημάτων (Κ/Β) και κατάλληλα δόγματα (για παράδειγμα μια μορφή rotation, έτσι ώστε να μην εξαντληθούν ταυτόχρονα όλα τα Κ/Β από όλες τις σχετικές Μονάδες).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου