Με τον πόλεμο στην Ουκρανία σε πλήρη εξέλιξη και τον χειμώνα να βρίσκεται προ των πυλών, ο εφιάλτης των ευρωπαϊκών κρατών είναι το πως θα αντιμετωπίσουν το κρύο χωρίς το ρωσικό αέριο.
Η Γερμανία, «ατμομηχανή» της ευρωπαϊκής οικονομίας, ανησυχεί για το πως θα τροφοδοτήσει τη βιομηχανία της. Το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας της Γηραιάς Ηπείρου δεν θα επιλυθεί εύκολα. Ίσως μάλιστα αποδειχθεί προσεχώς ότι οι ενεργειακές επιλογές της Δύσης ήταν περισσότερο κοντόθωρες από όσο πιστεύαμε, καθότι ο «ενεργειακός εκβιασμός» που καταλογίζεται στη Ρωσία μπορεί να βρει μιμητές, με τα ελληνικά συμφέροντα να επηρεάζονται ευθέως, όπως θα καταδειχθεί.
Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Σε αυτό το ήδη επιβαρυμένο γεωπολιτικό σκηνικό, προστίθεται και η ανάφλεξη του μετώπου Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, με τους Αζέρους να κατηγορούνται ότι απέσπασαν μέρος της αρμενικής επικράτειας. Στην Αρμενία σταθμεύουν ρωσικές δυνάμεις. Στον τελευταίο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν ενεπλάκησαν με την αιτιολογία ότι η εγγύηση ασφαλείας αφορά μόνο την Αρμενία. Δεν ενεπλάκησαν, όμως, ούτε τώρα…
Οι Αμερικανοί έσπευσαν να καλύψουν το κενό. Την Αρμενία επισκέφθηκε η Νάνσι Πελόσι, πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής. Στις δηλώσεις της καταδίκασε απερίφραστα τη χρήση στρατιωτικής βίας, επιρρίπτοντας την ευθύνη εμφατικά στους Αζέρους, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι αντιμετώπιζαν εκτεταμένες προκλήσεις από τους Αρμένιους!
Το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν αντέδρασε γενικώς πολύ έντονα, φθάνοντας στο σημείο να αποδώσει προεκλογική σκοπιμότητα στο ταξίδι της Πελόσι. «Εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ, οι Δημοκρατικοί επιχειρούν να χαϊδέψουν τα αυτιά της πολυάριθμης και ισχυρής αρμενικής κοινότητας», υποστήριξε. Δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει κι αυτή την παράμετρο. Ποια ήταν, όμως, η προεκλογική σκοπιμότητα στο προηγούμενο ταξίδι της Πελόσι, στην Ταϊβάν;
Η ΑΡΜΕΝΙΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΗΠΑ
Η Ουάσιγκτον δείχνει να βρίσκεται σε μια περίοδο επανεξέτασης της πολιτικής της σε όλα τα μέτωπα. Σε αυτό το πλαίσιο το Κογκρέσο δείχνει να παίζει τον ρόλο του «λαγού», τη στιγμή που οι κατά παράδοση άνευρες ανακοινώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ακολουθούν τις επιταγές της πολιτικής ορθότητας. Είναι άραγε εφαρμογή της στρατηγικής του «καλού και κακού μπάτσου»; Διαμηνύει άραγε η Ουάσινγκτον ότι υπάρχουν νέες δυναμικές που επηρεάζουν την πολιτική της;
Αυτό έγινε στην Ταϊβάν, το ίδιο στην Αρμενία, ενώ με παρόμοιο τρόπο μπορεί να ερμηνευθεί και η άρση του εξοπλιστικού εμπάργκο στην Κύπρο. Εξάλλου, στην Αρμενία η Πελόσι δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι οι ΗΠΑ «βρίσκουν ενδιαφέρον» ότι η Αρμενία δεν είναι ικανοποιημένη από την αντίδραση του υπό ρωσική καθοδήγηση Οργανισμού Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO: Collective Security Treaty Organisation), αναφορά η οποία παραπέμπει στην «κάλυψη κενού» που αναφέρθηκε στην αρχή.
Η Νάνσι Πελόσι είπε επίσης ότι οι ΗΠΑ «ακούνε την Αρμενία» αναφορικά με τις αμυντικές της ανάγκες και ότι επιθυμούν να υποστηρίξουν τη χώρα στο πλαίσιο «του παγκόσμιου αγώνα μεταξύ της δημοκρατίας και του αυταρχισμού». Μπορεί να ακούγεται ως συνήθης εύπεπτη ιδεολογικοποιημένη αναφορά με στόχο την εσωτερική νομιμοποίηση της πολιτικής πρωτοβουλίας στις ΗΠΑ, εντάσσεται όμως ξεκάθαρα στο πλαίσιο της προσπάθειας απόσπασης της Αρμενίας από τη ρωσική επιρροή.
Εξάλλου, πρόκειται για μακροχρόνια προσπάθεια. Η μη επέμβαση των Ρώσων στο πλευρό της Αρμενίας στον πρόσφατο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, οφειλόταν αφενός στην επιθυμία τιμωρίας της απόπειρας αποσκίρτησης της χώρας από τη ρωσική σκέπη από τη φιλοδυτική κυβέρνηση Πασινιάν, αφετέρου στην αντίστοιχη προσπάθεια της Μόσχας να προσελκύσει το Αζερμπαϊτζάν πιο κοντά στη Ρωσία, με κύριο ζητούμενο την ευθυγράμμιση της ενεργειακής στρατηγικής των δυο χωρών.
ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ;
Εδώ ερχόμαστε στο πραγματικό ζητούμενο. Οι μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν σε παραδοσιακές συμμαχίες, μπορούν να οδηγήσουν σε μια κατάσταση όπου η ενεργειακή τροφοδοσία της Δύσης από το θεωρούμενο ως φιλοδυτικό Αζερμπαϊτζάν θα αποκτήσει «γεωπολιτικούς αστερίσκους». Διότι και η Μόσχα επιθυμεί τη διατήρηση της εικόνας του αξιόπιστου ενεργειακού προμηθευτή της Δύσης. Όμως, όταν οι σχέσεις οξύνονται επικίνδυνα, η ροή της ενέργειας αποκτά χαρακτηριστικά όπλου.
Η στρατηγική ευθυγράμμιση Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν είναι μια από τις σταθερές στην ανάλυση του τρέχοντος γεωπολιτικού σκηνικού στην ευρύτερη περιοχή. Η Τουρκία δείχνει να έχει σαλπάρει για άλλα λιμάνια, ανατολικότερα, αποστασιοποιούμενη ολοένα και περισσότερο από το δυτικό, στο οποίο «ναυλοχούσε» κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και για δυο δεκαετίες μετά τη λήξη του.
Το αλά μπρατσέτα βάδισμα των προέδρων Ρωσίας και Τουρκίας στη Σύνοδο των χωρών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO: Shanghai Cooperation Organisation) στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν και η πρόθεση ένταξης της Τουρκίας προσεχώς σ’ αυτόν, δεν αποδεικνύει μόνο την αυξανόμενη αποστασιοποίηση της χώρας από την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Δύσης, αλλά και ότι η σταδιακή ολοένα και πιο στενή σύμπλευση Ρωσίας-Τουρκίας μπορεί να επιφυλάσσει προσεχώς δυσάρεστες εκπλήξεις για τη στρατηγικά αφελή Ευρώπη. Έναν παρόμοιο ενεργειακό εκβιασμό από Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν. Υπενθυμίζουμε ότι οι ΗΠΑ δήλωσαν πρόσφατα ότι δεν μπορούν να εγγυηθούν την ενεργειακή της ασφάλεια.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΤΟΛΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Κατά συνέπεια, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται εκ νέου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων φέρονται να είναι πολλαπλάσια όσων έχουν μέχρι στιγμής εντοπιστεί. Βασικό πρόβλημα παραμένει η ψευδαίσθηση των Αμερικανών ότι μπορούν να κρατήσουν την Τουρκία σε δυτική τροχιά, έστω με έναν χαλαρότερο του παραδοσιακού δεσμό. Στην Αθήνα, ωστόσο, θα έπρεπε να έχει γίνει συνείδηση ότι η όποια δυτική επιθυμία για αξιοποίηση της Άγκυρας στην πολιτική εναντίον της Ρωσίας, συνεπάγεται ανταλλάγματα που πιθανότατα θα στρέφονται σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων.
Η αμερικανική πολιτική έναντι της Τουρκίας υπονομεύει ευθέως την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης. Και εάν οι ΗΠΑ έχουν την πολυτέλεια και εξαντλούν τα περιθώρια υπομονής έναντι της Τουρκίας, η Ευρώπη δεν έχει. Για ποιον λόγο, λοιπόν, δεν κινητοποιείται; Η έγκαιρη εξουδετέρωση ενός δυνητικού τουρκικού εκβιασμού σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες του Αζερμπαϊτζάν, θα αποτελούσε το πιο πειστικό επιχείρημα απέναντι σε όποιον απλά σκεφθεί ότι θα μπορούσε να τον ασκήσει.
Η Ελλάδα, που έπρεπε να είναι επισπεύδουσα χώρα στην υιοθέτηση τέτοιας πολιτικής, δείχνει να πάσχει από στερεότυπα και ιδεοληψίες που έχουν προσλάβει τη μορφή ευσεβών πόθων του πολιτικού συστήματος. Δηλαδή, ότι είναι δυνατόν σε αυτές τις συνθήκες, να υπάρξει συμβιβασμός με την Τουρκία που θα επιφέρει μόνιμα αποτελέσματα. Ένας «συμβιβασμός», όμως, προϋποθέτει σοβαρές υποχωρήσεις σε κατοχυρωμένα από το διεθνές δίκαιο ελληνικά δικαιώματα. Αλλά κι αν συνέβαινε αυτό, η Τουρκία θα επανερχόταν σύντομα, απαιτώντας περισσότερα με κάποια άλλη αφορμή.
Η ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ
Στην εξίσωση υπεισέρχεται και το Ισραήλ στο μέτρο που διατηρεί προνομιακές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα με το Αζερμπαϊτζάν, κυρίως λόγω της γεωγραφικής σημασίας της χώρας αυτής στην αντιπαράθεση Ισραήλ-Ιράν. Ας μην ξεχνάμε ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει αποδειχθεί και μια χρυσοφόρα αγορά για την ισραηλινή αμυντική βιομηχανία.
Οι Ισραηλινοί. όμως, παράλληλα, αντιλαμβάνονται ότι η μεγιστοποίηση της ενεργειακής αξίας της Ανατολικής Μεσογείου εξυπηρετεί τα εθνικά τους συμφέροντα, αφού οι ίδιοι θα είναι προμηθευτές φυσικού αερίου. Αυτό οδηγεί την ισραηλινή πολιτική σε μια προσεκτική εξισορρόπηση, ιδίως στο σκέλος της προσπάθειας του Μπακού να φέρει πιο κοντά την Ιερουσαλήμ με την Άγκυρα.
Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τα δυο ελληνικά κράτη. Θα περίμενε κανείς επιθετική διπλωματική προσπάθεια να αξιοποιηθούν τάχιστα τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου για να αμβλύνουν το ενεργειακό πρόβλημα της Ευρώπης και βέβαια για να επιταχυνθούν οι έρευνες για τον εντοπισμό νέων κοιτασμάτων. Ελλάδα και Κύπρος οφείλουν να συσφίξουν τις σχέσεις τους με τα αραβικά κράτη του Κόλπου, τα οποία επίσης επιχειρούν μία δύσκολη ισορροπία στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Κάθε χώρα επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του εθνικού της συμφέροντος, έχοντας υπόψη ότι οι ισορροπίες βρίσκονται με συμβιβασμούς. Σπάνια κερδίζει κανείς το 100% των επιδιώξεών του, ακόμα κι αν πρόκειται για τις ΗΠΑ. Απαιτείται ιεράρχηση των επιδιώξεων και ξεκάθαρη αντίληψη ποιες αντιπροσωπεύουν απαραβίαστες κόκκινες γραμμές. Στην περίπτωση της Ελλάδας και του περιβάλλοντος απειλών που αντιμετωπίζει, πρόκειται για επιδιώξεις που αφορούν την ίδια της την επιβίωση ως ανεξάρτητο έθνος.
Δυστυχώς, η χώρα δεν πείθει ότι έχει ξεκάθαρη εικόνα και ιεράρχηση αυτών των συμφερόντων και επιδιώξεων, την υπεράσπιση των οποίων ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος θεωρεί κόκκινη γραμμή. Η διαφαινόμενη αναστολή της εξοπλιστικής προσπάθειας και η ενεργειακή πολιτική, δείχνουν να υποτάσσονται σε τρέχουσες ψευδαισθήσεις που αφορούν την Τουρκία, οι οποίες παραδοσιακά περνούσαν μέσα από την οπτική της Ουάσινγκτον…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου