Συμφωνία της Μαδρίτης: Η συμφωνία που “γκρίζαρε” το Αιγαίο

Σαν σήμερα, στις 8 Ιουλίου 1997, υπογράφεται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η  Συμφωνία της Μαδρίτης.

Στο περιθώριο της Συνόδου  του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, στις 8 Ιουλίου 1997, και με την επίβλεψη της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ,  Μαντλίν Ολμπράιτ, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κ. Σημίτης, και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, υπογράφουν συμφωνία με σκοπό «τη μείωση της έντασης στο Αιγαίο και την απομάκρυνση του κινδύνου σύρραξης ανάμεσα στις δύο χώρες». Η συμφωνία έμεινε στην ιστορία ως «Συμφωνία της Μαδρίτης».

Στη συμφωνία αναφέρεται ότι:

«Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να προωθήσουν διμερείς σχέσεις, που θα βασίζονται σε:

• Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.
• Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας.
• Σεβασμό των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών.
• Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους.
• Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση, και
• Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας».

Οι αρνητικές επιπτώσεις της Συμφωνίας της Μαδρίτης

Η συγκεκριμένη Συμφωνία ασκεί επίδραση στις διμερείς ελληνοτουρκικές σχέσεις ακόμα και σήμερα, καθώς καθόρισε το πλαίσιο εντός του οποίου οι δύο πλευρές δεσμεύονταν να κινηθούν για τον καθορισμό των μεταξύ τους σχέσεων. Θεσπίστηκε με ενθάρρυνση από την αμερικανική διπλωματία, και περιλάμβανε στοιχεία τα οποία προσέλκυσαν μεγάλη κριτική, διότι δόθηκε νομιμοποιητική βάση, και αναζωπυρώθηκαν οι τουρκικοί ισχυρισμοί περί “Γκρίζων Ζωνών”.

Για πολλούς αναλυτές, η Συμφωνία εξέφραζε τη διολίσθηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, και προξένησε σοβαρές ανησυχίες. Οι ενστάσεις αυτές οφείλονταν στο γεγονός ότι οι συνθήκες εντός των οποίων διαμορφώθηκαν οι όροι της Συμφωνίας -δηλαδή, η έντονη αμερικανική παρεμβατικότητα- υποδεικνύουν την εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων. Τονίζεται ότι, η αμερικανική διπλωματία είχε εργασθεί κατά τρόπο εντατικό και συστηματικό στο παρασκήνιο για σχεδόν 18 µμήνες, από την αμέσως επομένη της κρίσης των Ιµίων έως και το καλοκαίρι του 1997, για να διαμορφώσει ένα πλαίσιο συμφωνίας µμεταξύ των δύο χωρών, ενώ το το «προµαγειρεµένο» κείμενο της επίμαχης συμφωνίας, όπως οι ίδιοι οι Αµερικανοί το χαρακτηρίζουν στα απόρρητα τηλεγραφήµατά τους, είχε ήδη συμφωνηθεί αρκετές ημέρες προτού πέσουν οι τελικές υπογραφές στη Μαδρίτη το καλοκαίρι του 1997.

Η βασικότερη ένσταση εντοπίζεται στο σημείο της Συμφωνίας που ορίζει πως δέσμευση κάθε κράτους αποτελεί ο σεβασμός στα θεμιτά και ζωτικά συμφέροντα του άλλου κράτους. Σύμφωνα με τον Σαρτζετάκη, η θέση της τότε ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ήταν πως η Ελλάδα αποδεχόταν ότι η Τουρκία έχει ζωτικά νόμιμα συμφέροντα στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, τα οποία απορρέουν από κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Η τουρκική πλευρά, όμως, συχνά προέβαινε -και προβαίνει ακόμα και σήμερα- σε αυθαίρετες διεκδικήσεις και καταχρηστικές ερμηνείες των συμφωνιών.

 Τα ζωτικά, λοιπόν, συμφέροντα μπορούν να δικαιολογηθούν από την Τουρκία με επίκληση στρατιωτικών, γεωπολιτικών και οικονομικών κριτηρίων, αλλά και με την παραπάνω ερμηνεία των συμφωνιών, αναιρώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο.

Η γενική και αόριστη αναφορά για σεβασμό στην κυριαρχία των δυο κρατών, χωρίς τη διευκρίνηση της αποδοχής των υφιστάμενων συνόρων από την Τουρκία, αποτέλεσε το έναυσμα για αναζωπύρωση των θεωριών των “Γκρίζων Ζωνών” στο Αιγαίο, καθώς και για διευθέτηση της Α.Ο.Ζ. μέσω της μέσης γραμμής και της ευθυδικίας. Αν και τα δυο κράτη δήλωναν σεβασμό στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συμφωνιών, δεν διευκρινιζόταν σαφώς ότι αυτά αποδέχονταν να διευθετηθούν οι διαφορές στο Αιγαίο με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.

Συν τις άλλοις, στο πλαίσιο του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, με βάση την τουρκική ερμηνεία, αποκλείεται η δυνατότητα της Ελλάδας -που παρέχεται με βάση το Διεθνές Δίκαιο- για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της στα δώδεκα ναυτικά μίλια, αφού -στην πράξη- η Τουρκία διακήρυξε αυτό το γεγονός ως casus belli.

Σήμερα, 24 χρόνια μετά, η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελεί μέρος του παζλ των ελληνοτουρκικών σχέσεων με την αναγνώριση των «νόμιμων και ζωτικών συμφερόντων» της Τουρκίας στο Αιγαίο και το γκριζάρισμά του.

ΠΗΓΗ https://armynow.gr