Στα δυτικά του Κιλκίς εντοπίζεται μια από τις παλαιότερες αναφορές του επιθέτου «ευρωπαίος». Η ιστορία της Ευρωπού ταξιδεύει Κυριακή και Δευτέρα μέσα από την «Κατάρα του πεύκου».
Την όμορφη Ευρώπη από τη Φοινίκη, με τα υπέροχα μάτια ερωτεύτηκε ο Δίας που μεταμορφωμένος σε άσπρο ταύρο την άρπαξε από την πατρίδα της, μια μέρα που εκείνη μάζευε λουλούδια στην ακροθαλασσιά και την μετέφερε στην Κρήτη, όπου την έκανε γυναίκα του. Η λατρεία της εξαπλώθηκε στον ελλαδικό χώρο και η Ευρώπη χάρισε το όνομά της σε μια ολόκληρη ήπειρο.
Οι χώρες της Ευρώπης αγκάλιασαν τον μύθο, αλλά η αρχαιολογική έρευνα και η ιστορία έρχονται να εισφέρουν απτά στοιχεία για την ονοματολογία και να δείξουν πώς μια ωραία ιστορία εξαπλώνεται ταχύτατα από τον νότο μέχρι το βορρά.
Στην καρδιά της Μακεδονίας, ανάμεσα στον άλλοτε πλωτό Αξιό ποταμό (στα ανατολικά) και στη γραφική κωμόπολη της Γουμένισσας, στους πρόποδες του όρους Πάικο, στον σημερινό Δήμο Παιονίας στη δυτική πλευρά του Κιλκίς, βρίσκεται η αρχαία πόλη της Ευρωπού, η ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΣ. Χτίστηκε σε στρατηγική θέση και σε περιοχή με άφθονους πόρους (π.χ. καλλιέργειες σιτηρών, αμπελώνες, κτηνοτροφία, ξυλεία, μελισσοκομία και παραγωγή κάστανων), η οποία έλεγχε τους δρόμους προς τη βαλκανική ενδοχώρα.
Η ταύτιση της αρχαίας πόλης επιβεβαιώνεται επιγραφικά, όπως αναφέρει στη Voria.gr η Δρ Γεωργία Στρατούλη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, καθώς η καταγραφή «Ευρωπαίων η Πόλις» εντοπίζεται σε επιγραφική μαρτυρία του τέλους του 2ου αι. π.Χ. σε τιμητικό βάθρο με ανδριάντα του ευεργέτη της Μάρκου Μινούκιου Ρούφου, ο οποίος συνέβαλε στην αποτροπή του κινδύνου κατάληψής της από γαλατικά και άλλα φύλα.
Επιπλέον, σε αυτήν αναφέρεται ο Θουκυδίδης (II, 100, 3), όταν εξιστορεί γεγονότα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η πόλη της Ευρωπού, που σύμφωνα με τον Θουκυδίδη δέχθηκε την ανεπιτυχή επίθεση (429 π.Χ.) του βασιλιά των θρακών Σιτάλκη, συνδέεται και με τον Ευρωπό, επώνυμο ήρωα των Μακεδόνων.
Όπως αναφέρει η κ. Στρατούλη, η κατοίκησή της ανιχνεύεται από τη Νεότερη Νεολιθική εποχή (5η χιλιετία π.Χ.), ακμάζει κατά την κλασική εποχή (5ος-4ος αι. π.Χ.), όπως υποδεικνύουν ταφικά μνημεία της, ενώ η δραστήρια ζωή της συνεχίζεται και κατά τους ελληνιστικούς χρόνους (3ος-2ος αι. π.Χ.).
Στην Ευρωπό γεννήθηκε ο σημαντικότερος από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Σέλευκος Α΄ ο Νικάτωρ, ιδρυτής της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Κατά τον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ. παραμένει σε ακμή, αλλά δοκιμάζεται από αλλεπάλληλες εχθρικές επιδρομές, που αποκρούουν οι επικεφαλής Ρωμαίοι αξιωματούχοι, όπως ο ανθύπατος Μάρκος Μινούκιος Ρούφος το 108/107 π.Χ., στους οποίους η πόλη αποδίδει τιμή με ανδριάντες. Κατά τους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος – 4ος αι. μ.Χ.) γνωρίζει νέα ευημερία, όπως φανερώνουν τα ταφικά της μνημεία, μέχρι την εγκατάλειψή της τον 6ο αι. μ.Χ.
«Η αρχαία Ευρωπός, ομώνυμη με τη σημερινή ευρωπαϊκή ήπειρο, αποτελεί σπουδαία πόλη της αρχαίας Μακεδονίας, με ισχυρό brandname, το οποίο μαζί με τα εντυπωσιακά και πολύτιμα ευρήματά της, διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για την εξέλιξή της σε σημαντικό πολιτιστικό και τουριστικό κόμβο, που μπορεί να συμβάλει στη δυναμική ανάπτυξη της Κεντρικής Μακεδονίας και της χώρας», σημειώνει η κ. Στρατούλη.
Ο σημερινός επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Ευρωπού περιλαμβάνει, όπως εξηγεί ο Δρ Νεκτάριος Πουλακάκης, Προϊστάμενος του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, τμήμα του νεκροταφείου της κατά τους ρωμαϊκούς και τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους, όπου διασώθηκαν διάφοροι τύποι ταφικών μνημείων, από τους οποίους ξεχωρίζουν μνημειακοί πλινθόκτιστοι κεραμοσκεπείς τάφοι.
Το πρόσφατα δημιουργημένο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, Κέντρο Ενημέρωσης Αρχαίας Ευρωπού, πληροφορεί τον επισκέπτη αναλυτικά για την ιστορία αυτής της σπουδαίας πόλης, καθώς και του Σέλευκου Α' του Νικάτορα.
Ο Σέλευκος φίλος και στρατηγός του Μεγαλέξανδρου
O Σέλευκος Α′ ήταν γιος του Αντίοχου, Μακεδόνα ευγενούς και στρατηγού του Φιλίππου του Β’ και της Λαοδίκης. Γεννήθηκε το 358 πΧ και ήταν, αν όχι συνομήλικος, κοντά στην ηλικία του Μεγάλου Αλέξανδρου. Εντάχθηκε στο σώμα των εταίρων και υπήρξε μέλος των υπασπιστών του κατά την εκστρατεία. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου υποστήριξε αρχικά τον Περδίκκα, ωστόσο ακολούθησε το ξέσπασμα των Πολέμων των Διαδόχων. Ο Σέλευκος συνωμότησε κατά του Περδίκκα, ο οποίος εν τέλει δολοφονήθηκε και με τη συμφωνία της Τριπαραδείσου ανέλαβε τη διοίκηση της σατραπείας της Βαβυλωνίας, που θα αποτελούσε τον πυρήνα του μελλοντικού του βασιλείου.
Ο Σέλευκος αναδείχτηκε σε σημαντικό παράγοντα των εξελίξεων, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στον αγώνα των Διαδόχων (συμμετείχε στη Μάχη της Ιψού, όπου ηττήθηκε και σκοτώθηκε ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος, ένας από τους ισχυρότερους Διαδόχους, και ήταν ο μεγάλος νικητής της Μάχης του Κουροπεδίου, εναντίον του Λυσίμαχου).
Έγινε κύριος του μεγαλύτερου μέρους των εδαφών της Περσικής Αυτοκρατορίας και επιχείρησε να επεκταθεί προς τη δύση (Μακεδονία και Θράκη) - ο δρόμος για αυτό άνοιξε μετά τη Μάχη του Κουροπεδίου. Ωστόσο, δολοφονήθηκε από τον Πτολεμαίο Κεραυνό και τον διαδέχτηκε ο Αντίοχος Α’, ως ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.
Το αρχαίο άστυ της Ευρωπού - Μια στρατηγική θέση
Νότια του οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου της Ευρωπού απλώνονται νεκροταφεία, από τα οποία ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σύμφωνα με την κ. Στρατούλη και τον κ. Πουλακάκη, συνιστά μια συστάδα τριών τάφων (μακεδονικός, κιβωτιόσχημος, ταφική θήκη) του τέλους του 4ου – α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ., που άλλοτε καλύπτονταν με τύμβους, ενώ πρόσφατα ήρθε στο φως ένα ιδιαίτερο ταφικό συγκρότημα από δύο τάφους του τέλους του 4ου – αρχών του 3ου αι. π.Χ. σε ταφικό τύμβο - δυτικά του σημερινού οικισμού Μεσιάς.
Βόρεια των νεκροταφείων, στον γειτονικό λόφο χωροθετείται η αρχαία πόλη, η οποία θα πρέπει να διέθετε ισχυρά τείχη στην ακμή της. Από αυτήν έχει αποκαλυφθεί μικρό μόνο τμήμα του πολεοδομικού ιστού της με οικίες και εργαστηριακούς χώρους, που χρονολογούνται κατά την εποχή της εγκατάλειψής της τον 6ο αι. μ.Χ. Μεταξύ του λόφου της πόλης και των νεκροταφείων λειτουργούσαν βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, όπως αποδεικνύει η ανεύρεση ενός κεραμικού κλιβάνου, για τον οποίο σχεδιάστηκε και εγκρίθηκε πρόσφατα το στέγαστρο προστασίας του.
«Το αρχαίο άστυ της Ευρωπού κατέχει στρατηγική θέση επί φυσικού υψώματος, εποπτεύοντας τον γύρω χώρο. Βρίσκεται 20 χιλιόμετρα ΒΑ της Πέλλας, στον πυρήνα του Μακεδονικού Βασιλείου. Επιφανή μέλη της αρχαίας κοινωνίας, που ανήκαν στην αριστοκρατική τάξη των ελληνιστικών χρόνων και κατείχαν εκτάσεις εύφορης γης, ήταν ιδιοκτήτες «τηλεφανών» (=ορατών από μακριά) ταφικών τύμβων, που ως τοπόσημα αποτελούσαν την υλική μαρτυρία του σημαντικού status quo, δηλ. της πολιτικής και οικονομικής ισχύος των κατόχων τους», επισημαίνει η κ. Στρατούλη.
Τέτοιοι τύμβοι του τέλους του 4ου και των αρχών του 3ου αι. π.Χ., αρκετοί κατεστραμμένοι από τη σύγχρονη καλλιέργεια ή άλλους λόγους, με σημαντικά, όμως, κατάλοιπά τους ακόμη και σήμερα στο τοπίο, όπως και ενδιαφέροντα ταφικά μνημεία, τα οποία αποκαλύπτονται σε ανασκαφές, αναπτύσσονταν μέχρι και 1 χλμ νότια της αρχαίας πόλης, εκατέρωθεν του οδικού άξονα Ευρωπού-Πέλλας. Πολίτες της Ευρωπού επισκέπτονταν τα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας, σύμφωνα με τον κατάλογο των θεωροδόκων των Δελφών. Τα ονόματα και πατρωνυμικά τους που διασώθηκαν, είναι γνωστά στον χώρο της Μακεδονίας, όπως Φίλιππος, Μαχάτας, Αλέξανδρος, Νικαία, Αγάθων, Παράμονος και Σέλευκος.
Ενδιαφέρουσα είναι η θέση και η παρουσία της Ευρωπού και κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, ενώ η συμβολή της ήταν σημαντική και στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία, με τη συμμετοχή της στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Η κατάρα του πεύκου» στην αρχαία Ευρωπό
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς συστήνει την αρχαία Ευρωπό και προσκαλεί τους Μακεδόνες σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση που θα γίνει αύριο Κυριακή 9 και τη Δευτέρα 10 Ιουλίου στις 20.30, στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων του υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός 2023».
Οι Alcedo folk band παρουσιάζουν τη μουσική παράσταση-παραμύθι «Η κατάρα του πεύκου» βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
Πρόκειται για ένα μουσικό παραμύθι, το οποίο συνομιλεί με εμπνευσμένες εικόνες και βίντεο που θα προβάλλονται ταυτόχρονα με την πρωτότυπη μουσική και τα τραγούδια των Alcedo folk band. Λαϊκές και λόγιες μουσικές με ιστορίες για τη φύση και το περιβάλλον από την Αναγέννηση και τον Μεσαίωνα σε Ανατολή και Δύση μέχρι τον τεχνολογικό κόσμο τού σήμερα. Η παράσταση αποτελείται από 21 εικόνες, όπως το ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
O Γιάννης είναι αγρότης και δουλεύει τα κτήματά του. Έχει ταυτίσει τη ζωή του με τη ζωή ενός πεύκου που είχε φυτέψει ο παππούς του και απολαμβάνει για χρόνια τα πλούσια δώρα του. Όμως κάποια στιγμή αρχίζει να το πελεκάει για το ρετσίνι του κι έπειτα το «κουτσουρεύει» τελείως και πουλάει τα κούτσουρα. Ύστερα το δέντρο με τη μυστική του δύναμη τον εκδικείται…
Η Alcedo folk band, είναι μια ομάδα καταξιωμένων μουσικών που ιδρύθηκε το 2018 από τον Κώστα Κωνσταντάτο (ιδρυτικό μέλος των Εncardia).
Συντελεστές της παράστασης
Πρωτότυπη μουσική, τραγούδια: Alcedo folk band
Δημιουργία βίντεο: Γιάννης Ταυλάς, Στέφανος Χατζηαναγνώστου
Σχεδιασμός ήχου: Πασχάλης Κολέντσης
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέξανδρος Πολιτάκης
Μουσικοί: Μαρία Μιχαλάκα (βιολί, τραγούδι), Στέφανος Χατζηαναγνώστου (φλάουτο, κρουστά), Γιάννης Ταυλάς (κιθάρες, κρουστά), Δημήτρης Κουφαλάκος (φαγκότο, φυσαρμόνικα), Μενέλαος Μωραΐτης (τούμπα), Κώστας Κωνσταντάτος (βιολί, μαντολίνο, κρουστά, φωνή)
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου