Μετά από 5 χρόνια και ένα μεγάλο έργο αναβάθμισης των υποδομών είναι πάλι επισκέψιμο το σπήλαιο που αποτελεί μια από τις αρχαιότερες αρχαιολογικές θέσεις της Ευρώπης. Μέσα στον μήνα τα επίσημα εγκαίνια.
Τεράστιες αρκούδες, λιοντάρια και ελέφαντες, ιπποπόταμοι και ύαινες λυμαίνονταν τους δυτικούς πρόποδες του όρους Κατσίκα στη Χαλκιδική. Κατά διαστήματα έβρισκαν καταφύγιο σε ένα μεγάλο σπήλαιο, το οποίο αποτελούσε επίσης προσωρινό κατάλυμα για τους προϊστορικούς κυνηγούς.
Πετράλωνα Χαλκιδικής. Παλαιολιθική Εποχή. Μέσο Πλειστόκαινο, περίπου πριν από 600.000-300.000 χρόνια. Η εποχή των παγετώνων δίνει τη θέση της σε περιόδους θερμού κλίματος και οι εναλλαγές του καιρού δεν έχουν πια ακραία φαινόμενα. Οι προϊστορικοί άνθρωποι, που αναπτύσσονται κατά μεγάλες ομάδες στον ελλαδικό χώρο, προσαρμόζονται στο περιβάλλον, το οποίο και επιχειρούν να τιθασεύσουν.
Το σπήλαιο Πετραλώνων είναι ένας μεγάλος χώρος προστατευμένος από το κρύο και τη ζέστη και καταφεύγουν σε αυτό τροφοκυνηγοί, οι οποίοι το μοιράζονται με άγρια ζώα.
Ένα μεγάλο ταξίδι πίσω στον χρόνο, εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν οι επισκέπτες του, καθώς από την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου άνοιξε και πάλι για το κοινό, μετά από 5 χρόνια, ενώ τα επίσημα εγκαίνια θα γίνουν προς το τέλος Μαρτίου από την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
Ένα έργο πρωτόγνωρο για το σπήλαιο
Από το 1960, όταν και ανακαλύφθηκε, το σπήλαιο Πετραλώνων διένυσε μια μακρά, όχι πάντα ανέφελη πορεία, ενώ επιπλέον ταλαιπωρήθηκε και το τελευταίο διάστημα στη νέα φάση του όταν ο εργολάβος που ανέλαβε το έργο αναμόρφωσης κηρύχθηκε έκπτωτος. Ακολούθησε μια σειρά δικών, μέχρι να οριστεί νέος ανάδοχος, και στο τέλος της περασμένης χρονιάς ολοκληρώθηκαν όλες οι εργασίες ανάδειξης του σπηλαίου και αναβάθμισης των υποδομών του.
«Πρόκειται για ένα έργο πρωτόγνωρο που αναδεικνύει το σπήλαιο-μνημείο σε όλο του το μεγαλείο. Έγινε αλλαγή όλης της διαδρομής που ακολουθούν οι επισκέπτες, αλλαγή του ηλεκτρολογικού υλικού και του φωτισμού, ενώ επιπλέον καθαρίστηκε η επιλιθική χλωρίδα, που είχε καλύψει το εσωτερικό, δίνοντάς του ένα άσχημο, πράσινο χρώμα, σαν μούχλα», λέει στη Voria.gr ο Ανδρέας Ντάρλας, προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού, στο οποίο και ανήκει η διαχείρισή του. Οι εργασίες ήταν απαραίτητες αφενός επειδή το σπήλαιο είχε τη φυσιολογική φθορά από το πέρασμα των χρόνων κι αφετέρου είχε επιβαρυνθεί από τα εκατομμύρια των επισκεπτών που το εξερεύνησαν.
Σύμφωνα με τον κ. Ντάρλα, ο φωτισμός, αποτελούμενος όλος από led που δεν εκπέμπουν θερμότητα, «φωτίζει στο σπήλαιο με έναν σύγχρονο και ιδιαίτερο τρόπο, δίνοντας ακριβώς την αίσθηση που πρέπει, ενός χώρου κλειστού με περιορισμένη ορατότητα». Ακόμη, ολοκληρώθηκε η νέα μουσειολογική μελέτη για το Μουσείο Σπηλαίου Πετραλώνων, το οποίο θα ανοίξει το επόμενο διάστημα και θα φιλοξενεί -σε περίοπτη θέση φυσικά-, εκμαγείο του κρανίου του αρχανθρώπου των Πετραλώνων, αλλά και πλήθος λίθινων εργαλείων, οστεολογικών κατάλοιπων και άλλων ευρημάτων που έφεραν στο φως οι αρχαιολογικές έρευνες. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι σύγχρονα, αδρανή και φιλικά προς το περιβάλλον, έτσι δεν «μολύνουν» και δεν επιβαρύνουν το εσωτερικό του μνημείου.
Σχηματισμένο πριν από ένα και πλέον εκατομμύρια χρόνια το σπήλαιο Πετραλώνων ή «Κόκκινων Πετρών», έχει έκταση περίπου 10.000 τ.μ., με μεγάλες αίθουσες κατάκοσμες από πολύχρωμους σταλαγμιτικούς σχηματισμούς. Μέσα από μια νέα διαδρομή ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την προϊστορία και την καθημερινότητα των κυνηγών της Παλαιολιθικής Εποχής και παράλληλα θαυμάζει αυτό το μεγαλειώδες δημιούργημα της φύσης.
Για περισσότερα από 300.000-400.000 χρόνια το σπήλαιο χρησιμοποιείτο ως καταφύγιο από ανθρώπους και ζώα, που μπαινόβγαιναν και περνούσαν εκεί χρόνο, όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν αντίξοες για παραμονή στη φύση. Πλήθος λίθινων εργαλείων, αλλά και οστά άγριων, σαρκοφάγων ζώων που πλέον δεν υπάρχουν, όπως ύαινες, λιοντάρια, ελέφαντες, ιπποπόταμοι, άγρια άλογα, ελάφια με τεράστια κέρατα, έχουν βρεθεί στη διάρκεια των ανασκαφών και πολλά από αυτά εκτίθενται είτε επί τόπου είτε στο γειτονικό Μουσείο.
Η ιστορία του σπηλαίου Πετραλώνων
Κάτοικοι του χωριού εντόπισαν το σπήλαιο το 1960 και ήταν οι πρώτοι που βρήκαν στο εσωτερικό του πολλά απολιθωμένα οστά ζώων. Σε κοντινή απόσταση βρέθηκε και το κρανίο του αρχανθρώπου, το παλαιότερο και καλύτερα διατηρημένο στον ελλαδικό χώρο, το οποίο ανήκει σε πρώιμο μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στον Homo erectus και τον αρχαϊκό Homo sapiens (Ανατομικά Σύγχρονο Άνθρωπο), ιδιαίτερα σημαντικό για τη μελέτη της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, καθώς και για την παρουσία του στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Σήμερα φυλάσσεται σε ειδικό χώρο στο ΑΠΘ και έχει μελετηθεί συστηματικά τα τελευταία 6 χρόνια, ενώ εκτιμάται ότι χρονολογείται περίπου πριν από 350.000-250.000 χρόνια από τώρα. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα ανθρώπινα λείψανα στον ευρωπαϊκό χώρο, όχι ασφαλώς το αρχαιότερο στον κόσμο, καθώς στη Γεωργία για παράδειγμα έχει βρεθεί ανθρώπινο κρανίο που χρονολογείται πριν από 1,8 εκατομμύρια χρόνια από σήμερα και στην Ισπανία πριν από 1 εκατομμύριο χρόνια.
«Το σπήλαιο Πετραλώνων ανήκει στις αρχαιότερες θέσεις της Ευρώπης, όπως μαρτυρούν πολλά από τα ευρήματά του. Για αρκετές χιλιάδες χρόνια ήταν τόπος περιοδικής κατοίκησης κυνηγών και σαρκοφάγων ζώων. Άνθρωποι και ζώα δεν ζούσαν βέβαια μαζί, αλλά εναλλάσσονταν. Στόχος μας είναι να αναδείξουμε το μνημείο και να γνωρίσει ο κόσμος την ιστορία του. Το υπουργείο Πολιτισμού δεν θέλει το μνημείο να περιβάλλεται πλέον από μύθους», επισημαίνει ο κ. Ντάρλας.
Ένας δικαστικός μαραθώνιος
Το σπήλαιο Πετραλώνων είναι γνωστό για τα σπουδαία ευρήματα, την πλούσια ιστορία, τη μοναδικότητα της χρονολόγησης και των πληροφοριών που δίνει για μια τόσο μακρινή εποχή. Είναι όμως γνωστό κι επειδή κατά καιρούς εδώ και πολλά χρόνια ερχόταν στην επικαιρότητα όχι μόνο για το επιστημονικό αλλά και για το δικαστικό του ενδιαφέρον.
Στο παρελθόν είχαν διατυπωθεί ενστάσεις για τον τρόπο λειτουργίας του σπηλαίου, η οποία το 1981 είχε ανατεθεί από τον ΕΟΤ στην Ανθρωπολογική Εταιρεία του αείμνηστου Άρη Πουλιανού. Το 1983 έγινε διοικητική αποβολή του ιδιώτη, καθώς επί Μελίνας Μερκούρη ο χώρος χαρακτηρίστηκε αρχαιολογικός και ο ΕΟΤ κατήγγειλε τη σύμβαση. Για σχεδόν 30 χρόνια μαινόταν μια σκληρή διαμάχη, τόσο σε διοικητικά όσο και σε πολιτικά δικαστήρια, μεταξύ της Ανθρωπολογικής Εταιρείας και του υπουργείου Πολιτισμού. Οι δύο πλευρές επιδόθηκαν σε έναν δικαστικό μαραθώνιο, υπερασπιζόμενοι ο καθένας τα επιχειρήματά του, με τις προσφυγές να πέφτουν βροχή. Στο επίκεντρο της διαμάχης βρέθηκε και το κρανίο του αρχανθρώπου, η χρονολόγηση του οποίου αμφισβητήθηκε, ενώ κάποιοι ανέφεραν πως έγινε αντικείμενο εργαλειοποίησης, όχι πάντα για επιστημονικούς σκοπούς. Μέχρι που τον Απρίλιο του 2011 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας επέστρεψε το σπήλαιο οριστικά και αμετάκλητα στο ελληνικό δημόσιο και μέσω του υπουργείου Πολιτισμού στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
* Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού / Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου