Το τέλος μιας εποχής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας σήμανε η σημερινή ημερομηνία που έχει μείνει στην ιστορία απόλυτα συνυφασμένη με ένα κοσμοϊστορικό γεγονός.
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης έγινε σαν σήμερα, πριν από 570 χρόνια, ύστερα από σκληρή πολιορκία από τον οθωμανικό στρατό του σουλτάνου Μωάμεθ Β’, που είχε ξεκινήσει από τις 6 Απριλίου εκείνης της χρονιάς.
Το Βυζάντιο ήταν ήδη αποδυναμωμένο μετά την Άλωση του 1204 από τους Σταυροφόρους και αργότερα, μετά την επανάκτησή της το 1261, οι πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, η αδυναμία βοήθειας από την Δύση, η άσχημη οικονομική κατάσταση και η φυγή ανθρώπινου δυναμικού, οδήγησαν στη σταδιακή εξασθένηση και συρρίκνωση.
Επιπρόσθετα, η κατάληψη της Καλλίπολης το 1354 από τους Οθωμανούς, η οποία έφερε ορδές φανατικών μουσουλμάνων πολεμιστών στην Ευρώπη, σταδιακά κύκλωσε εδαφικά το Βυζάντιο, το οποίο έγινε το 1373 φόρου υποτελής στον Οθωμανό σουλτάνο.
Η σκληρή πολιορκία των 54 ημερών
Η μάχη ήταν άνιση από την αρχή της. Από τη μια στρατός 150.000 ανδρών εξοπλισμένων με βαριά και εξελιγμένα για την εποχή όπλα, από την άλλη γυναικόπαιδα και ο στρατός 7.000 ανδρών του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, που προσπαθούσε να υπερασπιστεί την Κωνσταντινούπολη και τους 50.000 υποσιτισμένους κατοίκους της.
Διαβάστε Επίσης
O Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, παρά τις προσπάθειες του Οθωμανού Σουλτάνου να τον πείσει να παραδοθεί, υπόσχοντας του τίτλους και αξιώματα, αρνήθηκε να παραδώσει την Πόλη:
"Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοι δοῦναι, οὔτ’ ἐμόν ἐστιν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν" ήταν η απάντηση του τελευταίου Αυτοκράτορα.
Που σημαίνει:
"Το να σου παραδώσω όμως την πόλη ούτε σε εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους της διότι με κοινή απόφαση οι πάντες θα πεθάνουμε αυτοπροαίρετα και δεν θα υπολογίσουμε τη ζωή μας".
Στην τελική επίθεση τα τείχη παραβιάζονται, μια μικρή ανοιχτή πόρτα (η Κερκόπορτα) δίνει την ευκαιρία στους Οθωμανούς να εισβάλλουν, καταφέροντας το τελικό χτύπημα. Ο αυτοκράτορας -όπως λέει η φήμη που κυκλοφορεί- σκοτώνεται κάπου κοντά στην Πύλη του Ρωμανού, η Πόλις εάλω...
Ο κόσμος τρέχει, οι καμπάνες χτυπούν, το θλιβερό μήνυμα μεταδίδεται από στόμα σε στόμα, ώρα 2.30 το μεσημέρι και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έχει καταλυθεί. Το ίδιο βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισέρχεται πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσεύχεται στον Αλλάχ "αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης", όπως αναφέρουν χρονικογράφοι της εποχής.
Οι χρονικογράφοι – αυτόπτες μάρτυρες: Ο Γεώργιος Σφραντζής και ο Νικολό Μπάρμπαρο
Δύο είναι οι ιστορικοί/χρονικογράφοι οι οποίοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες της Άλωσης και κατάφεραν να καταγράψουν τα γεγονότα εκείνων των 54 ημερών, όσων κράτησε δηλαδή η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τη μεγαλύτερη στρατιά που είχε δει ο κόσμος.
O Γεώργιος Σφραντζής όχι μόνο ήταν παρών στις ιστορικές εκείνες στιγμές, αλλά και πρωταγωνίστησε στις προσπάθειες απόκρουσης των Οθωμανών. Xρόνια μετά την Άλωση γράφει το "Μικρόν Χρονικόν" και το "Μεγάλο Χρονικόν" που αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Βασιλεύουσας.
Σε αυτόν ανήκουν και οι ανατριχιαστικές περιγραφές των τελευταίων στιγμών της Πόλης: "Υστερα οι εχθροί ανέβηκαν σωρηδόν στα τείχη και διασκόρπισαν τους δικούς μας. Εγκατέλειψαν τα εξωτερικά τείχη και έμπαιναν από την πύλη καταπατώντας ο ένας τον άλλον.
Αυτά γίνονταν όταν σηκώθηκε φωνή και από μέσα και από έξω και από τη μεριά του λιμανιού: Εάλω το φρούριον και τα στρατηγεία και τη σημαία άνωθεν εν τοις πύργοις έστησαν (οι Τούρκοι) και αυτή η κραυγή έτρεψε τους δικούς μας σε φυγή και ζωντάνεψε τους εχθρούς μας, οι οποίοι με ενθουσιασμό και με αλαλαγμούς, χωρίς πια κανένα φόβο, ανέβαιναν όλοι τους στα τείχη. (…) Ετσι οι εχθροί κυρίευσαν όλη την Πόλη στις 29 Μαΐου, ημέρα Τρίτη, τη δεύτερη ώρα της ημέρας, του έτους 6961 (1453). Οι Τούρκοι άρπαξαν και αιχμαλώτισαν όσους συναντούσαν μπροστά τους, εκείνους που προσπαθούσαν να αντισταθούν τους έσφαξαν. Και η γη σε μερικά μέρη δεν φαινόταν καθόλου από τους πολλούς νεκρούς".
Συγκλονιστική είναι και η περιγραφή από τον Βενετό γιατρό Νικολό Μπάρμπαρο: "Με το πρώτο φως της αυγής, οι Τούρκοι μπήκαν μέσα στην Κωνσταντινούπολη από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, εκεί όπου είχαν γκρεμιστεί τα τείχη από τις βομβάρδες τους.(…) Όλοι άρχισαν να τρέχουν σαν λυσσασμένα σκυλιά στη στεριά ψάχνοντας για χρυσάφι, κοσμήματα κι άλλα πλούτη, κι ακόμα να αιχμαλωτίσουν τους εμπόρους. Περισσότερο έψαχναν μέσα στα μοναστήρια κι όλες οι μοναχές στάλθηκαν στο στόλο τους κι ατιμάστηκαν και ταπεινώθηκαν από τους Τούρκους. Έπειτα πουλήθηκαν όλες σκλάβες στα παζάρια της Τουρκίας. Αλλά και όλες οι κοπέλες ατιμάστηκαν κι έπειτα πουλήθηκαν και μάλιστα ακριβά, αν και μερικές από εκείνες προτίμησαν να ριχτούν στα πηγάδια και να πνιγούν παρά να πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Το ίδιο έκαναν και πολλές παντρεμένες. Οι Τούρκοι φόρτωσαν τα καράβια τους με αιχμαλώτους και αμύθητα πλούτη. [...] Το αίμα έτρεχε στη γη όπως όταν βρέχει και το νερό πλημμύριζε τα ρείθρα των δρόμων, τόσο πολύ αίμα χύθηκε".
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης σημαίνει το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την αρχή πολλαπλών θρύλων που οδηγούν σε δημοτικά τραγούδια, έχουν ως στόχο να ανορθώσουν το ηθικό, περνούν από στόμα σε στόμα και παραμένουν ζωντανοί σε πείσμα των αιώνων και των διαφορετικών γενεών.
Πολλοί από αυτούς σχετίζονται με το σταμάτημα του χρόνου, τη στιγμή που πάγωσε όταν η Αλωση έγινε γεγονός. Ας δούμε κάποιους από τους πιο χαρακτηριστικούς...
Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς
Ενας από τους πιο δημοφιλείς θρύλους αφορά τον τελευταίο αυτοκράτορα, το πτώμα του οποίου δεν βρέθηκε με αποτέλεσμα να καλλιεργηθεί ο μύθος που λέει πως μαρμάρωσε εκεί που περίμενε μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας, μη αντέχοντας να την παραδώσει σε χέρια μουσουλμάνων.
Σύμφωνα με τον θρύλο, Άγγελος Κυρίου τον έκρυψε και τον μαρμάρωσε μέχρι τη στιγμή που η Πόλη θα είναι και πάλι ελεύθερη...
Ο παπάς της Αγίας Σοφίας
Αντίστοιχης λογικής είναι και ο θρύλος για τον παπά της Αγίας Σοφίας, που λέει ότι όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην εκκλησία, διέκοψε τη λειτουργία και κρύφτηκε πίσω από μια πόρτα που υπήρχε πίσω από το ιερό. Οι Τούρκοι τον είδαν να μπαίνει, όμως έκπληκτοι διαπίστωσαν πως η πόρτα είχε γίνει τοίχος, το οποίο όσο κι αν προσπάθησαν δεν κατάφεραν να γκρεμίσουν. Κι εδώ ο θρύλος καταλήγει ότι όταν η Αγία Σοφία ξαναγίνει ελληνική εκκλησία, τότε ο παπάς θα βγει από το ιερό και θα ολοκληρώσει τη λειτουργία του.
Τα ψάρια του καλόγερου
Εδώ ο θρύλος αναφέρεται σε κάτι ψάρια που ένας καλόγερος τηγάνιζε δίπλα σε ένα ποτάμι τη στιγμή που έφτασε το μήνυμα της Αλωσης. Τότε, ο θρύλος λέει πως τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν από το τηγάνι και ξαναβρέθηκαν στο ποτάμι από όπου -κατά τον θρύλο πάντα- θα ξαναβγούν όταν η Πόλη ξαναγίνει χριστιανική...
Αντίστοιχος είναι και ο θρύλος για το ποτάμι που σταμάτησε να κυλάει, εκεί που πότιζαν τα πρόβατά τους κάποιοι βοσκοί, μόλις διαδόθηκε το νέο της άλωσης.
Η πάντα γαλήνια θάλασσα του Μαρμαρά
Ενας από τους πιο γοητευτικούς θρύλους είναι αυτός που αφορά την Αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς, που ήταν κατασκευασμένη από χρυσό. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας διέταξε να τη μεταφέρουν μαζί με όλα τα κειμήλια μακριά από την Πόλη για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Μόνο που το καράβι που τη μετέφερε βυθίστηκε στα νερά του Βοσπόρου στην περιοχή του Μαρμαρά, που έκτοτε παραμένουν πάντοτε ήρεμα και γαλήνια, ασχέτως με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου