Σπάρτακος ανήρ Θραξ του γένους ελληνικώτερος

Σπάρτακος ανήρ Θραξ του γένους ελληνικώτερος,

ο διασημότερος ‘’αγανακτισμένος’’ της ιστορίας

Του Δημήτριου Τσιρόγλου
Συγγραφέα

Από το 24grammata

 Ο Σπάρτακος καταγόταν από το θρακικό φύλο των Μαίδων (ή Μαιδών), το οποίο κατοικούσε στο κεντρικό και βόρειο τμήμα της κοιλάδας του ποταμού Στρυμόνα, δηλαδή ανατολικά και νοτιοανατολικά της λίμνης Κερκίνης. Το ανυπότακτο αυτό φύλο δεν επιθυμούσε την ένωση με τα υπόλοιπα ελληνικά φύλα και επαναστάτησε στην πανελλήνια ένωση, που είχε επιβάλει ο Φίλιππος Β’. Η επανάστασή του κατεστάλη το 340 π. Χ. από τον Αλέξανδρο τον Μέγα, ο οποίος τότε ήταν μόλις 16 ετών.

Οι περισσότερες ιστορικές αναφορές επικεντρώνονται στα γεγονότα, που αφορούν στην Επανάσταση των Μονομάχων ή, όπως συνήθως λέγεται, στην Επανάσταση του Σπάρτακου. Στους αρχαίους συγγραφείς, κυρίως Λατίνους, αναφέρεται συχνότερα ως ‘’Σπαρτάκειος Πόλεμος’’, ονομασία που επικράτησε τότε από την αναφορά του Πλουτάρχου. Η ονομασία φυσικά δεν είναι επινόηση του μεγάλου αυτού συγγραφέα, αλλά αυτή καθιερώθηκε τότε: ‘’ Ἡ δὲ τῶν μονομάχων ἐπανάστασις καὶ λεηλασία τῆς Ἰταλίας, ἣν οἱ πολλοὶ Σπαρτάκειον πόλεμον ὀνομάζουσιν’’.1 Επομένως ελάχιστοι αναφέρονται στα περί της καταγωγής αυτού του  μεγάλου συμπατριώτη των Θρακών. Καίτοι θα θέλαμε να επεκταθούμε διά του παρόντος άρθρου στην καταγωγή του, αυτό είναι αδύνατον. Οι λόγοι είναι κυρίως δύο: αφ’ ενός η πτωχεία των πηγών, αφ’ ετέρου οι αντιφάσεις των περισσοτέρων εξ αυτών. Εν πάση περιπτώσει η θρακική καταγωγή του είναι αδιαμφισβήτητη. Απλώς θα είχε ιστορικό ενδιαφέρον, αν ο Σπάρτακος καταγόταν από την Πέτρα (Πετρίτσι), το Μελένικο, την πρωτεύουσα Ιαμφορίνα ή άλλη πόλη των Μαίδων. Μπορούμε να εικάσουμε ότι, ο Σπάρτακος ανήκε στην αριστοκρατική τάξη, καθ’ ότι το όνομα αυτό ήταν σύνηθες στους Θράκες ηγεμόνες, στρατηγούς και βασιλείς.
Ο Πλούταρχος δεν φείδεται χαρακτηρισμών: ‘’ὧν πρῶτος ἦν Σπάρτακος, ἀνὴρ Θρᾷξ τοῦ Μαιδικοῦ γένους, οὐ μόνον φρόνημα μέγα καὶ ῥώμην ἔχων, ἀλλὰ καὶ συνέσει καὶ πρᾳότητι τῆς τύχης ἀμείνων καὶ τοῦ γένους ἑλληνικώτερος’’.2
Είναι άγνωστο, πώς ο Σπάρτακος κατέληξε στην Καπύη, πόλη της Καμπανίας στην Ιταλία, σε σχολή μονομάχων. Μερικές δεκάδες χρόνους μετά την ρωμαϊκή κατάκτηση (146 π. Χ.) φαίνεται πως, δεν έχουν εκλείψει οι αντιστάσεις των κατακτημένων και, πιθανώς, ο Σπάρτακος συνελήφθη έπειτα από μία τέτοια εξέγερση. Πιθανόν πουλήθηκε ως δούλος και κατέληξε στην σχολή μονομάχων του Βατιάτου (Gnaeus Lentulus Batiatus). Κατόπιν πραγματοποιείται η εξέγερση με αρχικό πυρήνα 30-80 μονομάχους (73 π. Χ.). Τέσσερεις συγγραφείς δίνουν, δυστυχώς, τέσσερεις διαφορετικούς αριθμούς εξεγερμένων: Ο Πλούταρχος 78, ο Αππιανός 70 και οι Κικέρων και Φλώρος 50 και 30 αντιστοίχως.
Η ουσία της επανάστασης αυτής είναι ότι, ο αριθμός των εξεγερμένων έφτασε τελικώς, κατά Αππιανό, στο εκπληκτικό ύψος των 70 χιλιάδων πολεμιστών. Από τα στρατιωτικά πεπραγμένα συνάγεται ότι, ο Σπάρτακος υπήρξε ένας ιδιαιτέρως ευφυής στρατηγός, με την ευρεία έννοια του όρου πάντοτε. Νίκησε σε δεκάδες μάχες τους άριστα εξοπλισμένους και στρατιωτικά έμπειρους Ρωμαίους και σε αρκετές των περιπτώσεων υπεράριθμους. Επί 2 έτη προξένησε και επέβαλε τον φόβο και τον τρόμο στην ρωμαϊκή σύγκλητο. Για μεγάλο διάστημα υπήρξε κύριος όλης σχεδόν της Νοτίου Ιταλίας. Απειλήθηκε κι αυτή ακόμη η Ρώμη υπό τον φόβο μιάς πιθανής επιδρομής υπό τον Σπάρτακο. Ως αιτία της τελικής ήττας του θεωρούμε την διάσπαση του στρατεύματος, για την οποία ο ίδιος ήταν αντίθετος, αλλά επιβλήθηκε από τους ομοϊδεάτες του, πρώην δούλους. Σε κάθε παραίνεσή του αποδείχθηκε, εκ των υστέρων, ότι είδε δίκαιο στις επιλογές του. Ακόμη και στην τελευταία μάχη με τους Ρωμαίους, υπό τον Κράσσο, στα Βασιλικάτα (71 π. Χ.), όπου και σκοτώθηκε, την ευθύνη της ήττας φέρουν οι προσκείμενοί του, οι οποίοι διά ξίφους επέβαλαν στον Σπάρτακο να πολεμήσει. Ο Σπάρτακος, γνώστης της πολεμικής τέχνης, διείδε την ήττα και δεν επιθυμούσε την συγκεκριμένη μάχη. Δεν εισακούσθηκε όμως. Δεν επέβαλε την γνώμη του, διότι θεωρούσε τους πολεμιστές του ως συστρατιώτες του.
Τους διαφόρους αστήρικτους χαρακτηρισμούς περί βαναυσότητος και ωμότητος του Σπάρτακου τους θεωρούμε ως απόδειξη ότι, η ιστορία γράφεται τελικά, ως είθισται να λέγεται, από τους νικητές. Θεωρεί ο γράφων ότι, εάν ο Σπάρτακος δεν τύγχανε ενός πολυεθνικού στρατού πρώην καταδίκων, αγροίκων, χωρικών, μαθητευομένων μονομάχων και λοιπών ετερόκλητων εξεγερμένων, αλλά ενός τακτικού στρατού, αναλόγως εκπαιδευμένου, θα ήτο αήττητος, ένας άλλος, δηλαδή, Αλέξανδρος. Το στοιχείο, βεβαίως, που προσδίδει στην εξέγερση και στους ηρωικούς πολέμους, που ακολούθησαν, ιδιάζοντα χαρακτήρα είναι το γεγονός ότι, ο Σπάρτακος είναι ένας πρώην δούλος. Ένας πρώην δούλος μονομάχος αναστάτωσε, μέχρι παροξυσμού την ρωμαϊκή σύγκλητο, όχι στα πέρατα της Ρωμαϊκή αυτοκρατορίας, αλλά μέσα  στην καρδιά της ίδιας της Ρώμης.
Η Επανάσταση του Σπάρτακου επηρέασε την πολιτική σκέψη, τις επιστήμες, αλλά και τις τέχνες, μηδέ και της εβδόμης εξαιρουμένης. Ενέπνευσε και πιστεύουμε θα συνεχίσει να εμπνέει πολύ περισσότερο τον σύγχρονο σκεπτόμενο άνθρωπο, διότι δεν έχουν εκλείψει οι ίδιες αιτίες, οι ίδιες αφορμές και οι ίδιες συνθήκες που γέννησαν τον Σπάρτακο. Εν πάση περιπτώσει ο Σπάρτακος κατά την ταπεινή μας γνώμη υπήρξε μία σπουδαία φυσιογνωμία με ιδιαίτερες στρατηγικές ικανότητες, ένα άξιο τέκνο της Θράκης.
1. Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, Μάρκος Κράσσος 8.1.
2. Ένθ’ ανωτέρω, 8.3.