ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: F-35A και Πολεμική Αεροπορία: Μέγα άγχος η εμπειρία της NIDV-Ολλανδία

Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2024

F-35A και Πολεμική Αεροπορία: Μέγα άγχος η εμπειρία της NIDV-Ολλανδία

Εξαιρετικά διαφωτιστικό για τη βιομηχανική διάσταση του προγράμματος του μαχητικού 5ης γενεάς F-35 Lightning II, αποδείχθηκε το συμπόσιο που πρόσφατα διοργανώθηκε στην Αθήνα, καθώς τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του, υποδεικνύουν, ότι έστω και εκ των υστέρων, επιβάλλεται η ριζική επανεξέταση των επιλογών της ελληνικής πλευράς σε σχέση με το πρόγραμμα.

Του Περικλή Ζορζοβίλη
ΠΗΓΗ: Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Διαφορετικά, η συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας είναι εξαιρετικά αμφίβολη όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και στο σημαντικότερο, τη συντήρηση, επισκευή και αναβάθμιση στον κύκλο ζωής του μαχητικού, που αποτελεί έργο υπερτριπλάσιας οικονομικής αξίας σε σχέση με την προμήθεια του. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (Απρίλιος 2024) της αρμόδιας κυβερνητικής υπηρεσίας των ΗΠΑ, του Διακλαδικού Γραφείου Προγράμματος (JPO: Joint Program Office), το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ σχεδιάζει μέχρι το 2088 να δαπανήσει 2 τρις δολάρια (1,84 τρις ευρώ) στο πρόγραμμα του F-35, εκ των οποίων 1,58 τρις δολάρια (1,45 τρις ευρώ) αφορούν την υποστήριξη του σε υπηρεσία.

Το συμπόσιο διοργανώθηκε από την Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής Ασφάλειας & Άμυνας (ΕΕΛΕΑΑ), σε συνεργασία με τον σύνδεσμο των ολλανδικών βιομηχανιών άμυνας & ασφάλειας (NIDV: Netherlands Industries for Defence & Security), και απετέλεσε ευκαιρία για να παρουσιαστούν στις ελληνικές κρατικές αρχές αλλά και την εγχώρια βιομηχανία, οι εμπειρίες του υπουργείου Άμυνας της Ολλανδίας και της ολλανδικής βιομηχανίας από την εμπλοκή τους στο πρόγραμμα, που πλέον αριθμεί 27 έτη καθώς και τα διδάγματα που έχουν μέχρι σήμερα αντληθεί.

Πρωτίστως αναδείχθηκαν δύο καθοριστικές διαφορές μεταξύ της προσέγγισης των δύο χωρών στο πρόγραμμα του F-35 που αφορούν το καθεστώς συμμετοχής στο πρόγραμμα και τη βαρύτητα που αποδόθηκε στην εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή.

Η μεν Ολλανδία, το 1997 ανταποκρίθηκε θετικά στην πρόσκληση της αμερικανικής κυβέρνησης να συμμετάσχει στη φάση ανάπτυξης της σύλληψης του διακλαδικού μαχητικού κρούσης (JSF: Joint Strike Fighter), απαίτηση για την κάλυψη της οποίας επιλέχθηκε το F-35, και πέντε χρόνια αργότερα, στις 9 Φεβρουαρίου 2002, αποφάσισε τη συμμετοχή της ως εταίρος επιπέδου 2 στη φάση σχεδίασης και ανάπτυξης (SDD: System Design & Development) αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να συνεισφέρει περί τα 800 εκατ. δολάρια (737 εκατ. ευρώ).

Αντίθετα, η Ελλάδα, την ίδια περίπου χρονική περίοδο, επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη, δεν ανταποκρίθηκε στην πρόκληση της αμερικανικής κυβέρνησης να συμμετάσχει στο πρόγραμμα ως εταίρος επιπέδου 3 (όπως έπραξε η Τουρκία) που συνεπαγόταν την ανάληψη υποχρέωσης να συνεισφέρει περί τα 150 εκατ. δολάρια (138 εκατ. ευρώ) στη φάση SSD. Περίπου ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, όπως απέδειξε η απόφαση για την προμήθεια του F-35 για την Πολεμική Αεροπορία, η τότε απόφαση μπορεί να θεωρηθεί τουλάχιστον κοντόφθαλμη.

Επίσης, αντίθετα με την Ολλανδία, την επιλογή του F-35 στην ελληνική περίπτωση βάρυναν αποκλειστικά το γεωπολιτικό (πρωτίστως) και το επιχειρησιακό κριτήριο.

Για παράδειγμα, στην υπογραφείσα, στις 25 Ιουλίου 2024, από την ελληνική κυβέρνηση Επιστολή Προσφοράς και Αποδοχής (LOA: Letter of Offer & Acceptance) για την προμήθεια 20 μαχητικών F-35A Lightning ΙΙ και συναφούς εξοπλισμού, συνολικού κόστους 3,7 δις δολαρίων (3,4 δις ευρώ), δεν περιλαμβάνεται πρόβλεψη για την υποστήριξη της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής, καθώς είχε ληφθεί κυβερνητική απόφαση για την εξαίρεση της. Πλέον είναι γνωστό ότι ο κύριος λόγος για την εξαίρεση ήταν η συμπίεση του κόστους προμήθειας των F-35 με σκοπό την εξοικονόμηση πιστώσεων για χρηματοδότηση άλλων εξοπλιστικών προγραμμάτων.

Η Ολλανδία υιοθέτησε ολιστική προσέγγιση για τη βιομηχανική συμμετοχή της στο πρόγραμμα του F-35 ως εταίρος επιπέδου 2 έχοντας, όπως αποδεικνύεται από τα πεπραγμένα, διαμορφώσει εξ αρχής πλήρη αντίληψη για τις δυνατότητες αλλά και τις προκλήσεις.

Σημειώνεται ότι οι χώρες – εταίροι του προγράμματος F-35 (κατ’ αλφαβητική σειρά οι Αυστραλία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιταλία, Καναδάς, Ολλανδία, Νορβηγία και Τουρκία που όμως έχει αποκλειστεί) έχουν ανεπιφυλάκτως αποδεχθεί την απαγόρευση της αμερικανικής κυβέρνησης που αφορά στην υλοποίηση αντισταθμιστικών ωφελημάτων (offsets) συνδεόμενων με τα αντίστοιχα προγράμματα προμηθειών του μαχητικού καθώς και τη διατύπωση απαιτήσεων σχετικών με το περιεχόμενο και τον όγκο της βιομηχανικής συμμετοχής. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι βιομηχανίες κάθε χώρας-εταίρου ανταγωνίζονται και επιλέγονται για την ανάθεση έργου στο πρόγραμμα του F-35 αποκλειστικά στη βάση της αρχής της «βέλτιστης αξίας» («best-value»).

Στη φωτογραφία απεικονίζεται η σημαντική υποδομή για την υποστήριξη που έχει δημιουργηθεί στην αεροπορική βάση Γουένντρεχτ, στην Ολλανδία. Διακρίνεται η περιφερειακή αποθήκη ανταλλακτικών (Regional F-35 Warehouse) που διαχειρίζεται η εταιρία OneLogistics, το εθνικό εργοστάσιο βάσης αεροσκαφών (National Air Vehicle Depot) το οποίο δημιουργήθηκε κατόπιν ολλανδικής απαίτησης για την ελαφρά και μεσαία συντήρηση, επισκευή και αναβάθμιση του μαχητικού, και οι δύο εγκαταστάσεις του περιφερειακού κέντρου εργοστασιακής συντήρησης, επισκευής και αναβάθμισης του κινητήρα F135 που διαχειρίζεται η εταιρία StandardAero.

Στο πλαίσιο αυτό, το 2002 οι ολλανδικές βιομηχανίες αεροδιαστημικής και άμυνας συγκρότησαν τη βιομηχανική ομάδα NIFARP (Netherlands Industrial Fighter Aircraft Replacement Platform), προκειμένου να βελτιστοποιήσουν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα και συνεπεία αυτής τις πιθανότητες διεκδίκησης έργου. Παράλληλα, σε κυβερνητικό επίπεδο, θεσμοθετήθηκε η στενή συνεργασία μεταξύ των υπουργείων Οικονομικών και Άμυνας της Ολλανδίας και της εγχώριας βιομηχανίας ώστε στις διαπραγματεύσεις με την αμερικανική κυβέρνηση (JPO) και τους δύο κύριους αναδόχους του προγράμματος, τις αμερικανικές Lockheed Martin (πλατφόρμα) και Pratt & Whitney (αεροκινητήρας) να διασφαλιστεί βιομηχανικό έργο. Επιπρόσθετα, για τον αρτιότερο συντονισμό των δράσεων μεταξύ της ολλανδικής κυβέρνησης και της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης θεσμοθετήθηκε και η θέση ειδικού κυβερνητικού απεσταλμένου («government special envoy») για το πρόγραμμα.

Άλλη έμπρακτη απόδειξη της μεγάλης σημασίας που αποδόθηκε στη συμμετοχή στο πρόγραμμα του F-35, είναι η δέσμευση της ολλανδικής βιομηχανίας να συγχρηματοδοτήσει την εθνική συνεισφορά των 800 εκατ. δολαρίων στη φάση SSD. Ειδικότερα, η ολλανδική βιομηχανία πρόκειται να καταβάλλει σταδιακά, στο ολλανδικό δημόσιο, σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προγράμματος, ποσό 105 εκατ. ευρώ. Επίσης, οι εταιρίες δεσμεύθηκαν να καταβάλλουν στο ολλανδικό δημόσιο το 2% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους όταν αναλαμβάνουν συμβάσεις στο πλαίσιο του προγράμματος F-35.

Αξία μνείας είναι η δυναμική φύση της ολλανδικής συμμετοχής και η μεταβολή του προσανατολισμού της με την πάροδο των ετών. Όπως αναφέρθηκε στο συμπόσιο, αρχικά εστίασε στην ανάπτυξη και δοκιμές και την εξασφάλιση μεριδίου στην παραγωγή, ενώ από το 2011 και μετά, τρία χρόνια μετά την απόφαση της Ολλανδίας να συμμετάσχει στη φάση παραγωγής, υποστήριξης και της εν-συνεχεία-ανάπτυξης του προγράμματος, επεκτάθηκε στις δραστηριότητες υποστήριξης. Ας σημειωθεί ότι η Ολλανδία φιλοξενεί μία από τις τρεις παγκοσμίως αποθηκευτικές εγκαταστάσεις ανταλλακτικών του προγράμματος (οι υπόλοιπες δύο σε ΗΠΑ και Αυστραλία), καθώς και περιφερειακό κέντρο εργοστασιακής συντήρησης, επισκευής και αναβάθμισης (MRO&U) του κινητήρα F135 του μαχητικού.

Είναι αυτονόητο ότι λόγω της κλίμακας και της περιπλοκότητας του προγράμματος του F-35, που αποτελεί το μεγαλύτερο, πολυεθνικό πρόγραμμα κοινής σχεδίασης, ανάπτυξης, παραγωγής, υποστήριξης και εν συνεχεία ανάπτυξης μαχητικού αεροσκάφους στην ιστορία της αεροπορίας, η ολλανδική συμμετοχή αντιμετώπισε δυσκολίες και προβλήματα.

Όμως όπως απέδειξε το συμπόσιο, οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, σε κρατικό και επιχειρηματικό επίπεδο, παρέχουν στην ελληνική πλευρά πρόσβαση στη γνώση, εμπειρίες και τα διδάγματα που έχουν συσσωρευθεί ώστε να επανασχεδιάσει την προσέγγισή της στο ζήτημα. Παραμένει πάντως απορίας άξιο γιατί των όποιων αποφάσεων για την ελληνική βιομηχανική συμμετοχή στο πρόγραμμα του F-35 δεν προηγήθηκαν παρόμοιες επαφές.