Δεν είναι… «τσαντίρι», δεν είναι… «μαντρί», δεν είναι παράγκα! Είναι εμβληματική αρχαία πύλη!

Δημήτρης Στεργίου
Από το eleftherostypos

Ύστερα από 24 χρόνια έγιναν νέες «στερεωτικές» εργασίες στην αρχαία «Αυλόπορτα» της Παλαιομάνινας με εμποτισμό του ξύλινου «νάρθηκα» που είχε τοποθετηθεί το 1997 και με τοποθέτηση… λαμαρινών για να μη βρέχονται τα… καδρόνια δαπάνης 10.000 ευρώ με διακομματική σιωπή όλων των Αιτωλοακαρνάνων βουλευτών.

Δεν ξέρω πώς θα αντιδράσει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη βλέποντας αυτό το πολιτιστικό όνειδος που σκεπάζει ένα από τα επιβλητικά αρχαία μνημεία της Αιτωλοακαρνανίας, την «Κεντρική Πύλη» ή «Μεγάλη Πύλη» ή «Αυλόπορτα» ή «Πόρτα», όπως τη λένε οι ντόπιοι.

Πάντως, αν ζούσε η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη θα έσπευδε ως υπουργός Πολιτισμού, όπως έκανε το 1988, να εκφράσει με το συγκινητικό ενδιαφέρον της τον σεβασμό προς την πολιτιστική μας κληρονομιά! Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι βουλευτές Αιτωλοακαρνανίας θα εξακολουθήσουν τη γνωστή … δικομματική σιωπή τους όχι μόνο για το όνειδος αυτό, αλλά και για πολλά άλλα που συνεχώς παρουσιάζονται από ιστοσελίδες της περιοχής μας, σε αντίθεση με παλαιότερους συναδέλφους τους. Όπως βλέπετε, ο πολιτισμός δεν εξασφαλίζει ψήφους για είσοδο στη Βουλή, συμβάλλει όμως στην ενίσχυση της περιοχής, που είναι μάλλον αδιάφορο για «βολευτές»!

Η επιβλητική «Αυλόπορτα» το 1921

Λοιπόν, η Μελίνα Μερκούρη ήταν, πράγματι, Μεγάλη και ως Ελληνίδα και ως καλλιτέχνης και ως πολιτικός. Στις 25 Αυγούστου του 1988, ως διευθυντής Σύνταξης τότε του ιστορικού «Οικονομικού Ταχυδρόμου», έγραψα ένα άρθρο – παρέμβαση για την ίδια πύλη, για την αρχαία «Αυλόπορτα» υπό τον τίτλο «Για την κυρία Μερκούρη», η οποία ήταν τότε υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, όπου παρουσίαζα εικόνες ντροπής για τον ελληνικό πολιτισμό.
Αμ έπος, αμ έργον! Στις 6 Σεπτεμβρίου 1988 έστειλε επιστολή με την οποία ενημέρωνε τους αναγνώστες για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αρμόδια Εφορεία για την αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας καθώς επίσης και για την έγκριση ποσού 3.000.000 δραχμών για την προστασία της και τον καθαρισμό των αρχαίων τειχών!

Δεν ήταν όμως ίδια η αντίδραση και του Σταύρου Μπένου, του σημερινού επικεφαλής της Επιτροπής για την Εύβοια, ως υπουργού Πολιτισμού, σε άρθρο μου που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα» (φύλλο 11 Μαρτίου 1996) υπό τον τίτλο «Ωδή και θρήνος για την Παλαιομάνινα» και το οδοιπορικό υπό τον τίτλο «Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας: Ερήμωση, εγκατάλειψη, αδιαφορία», που δημοσιεύτηκε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» (τεύχος 14 Μαρτίου 1996) και που το έφεραν στη Βουλή μετά από μια εβδομάδα ακριβώς, με σχετική αναφορά τους (υπ΄ αριθμόν 4533/18-3.1996) οι τότε βουλευτές Χρήστος Σμυρλής – Λιακατάς και Κωνσταντίνος Σαψάλης υπό τον τίτλο «Αρχαιολογικός χώρος Παλαιομάνινας Αιτωλοακαρνανίας». Στην απάντησή του στην αναφορά αυτή, ο τότε υπουργός Πολιτισμού με κατηγορούσε για προσπάθεια «ευαισθητοποίησης για χρηματοδότηση και όχι ενημέρωση για την κατάσταση των αρχαίων». Δηλαδή, δεν είναι ετοιμόρροπη η Πύλη, δεν χρήζουν καθαρισμού οι αρχαιολογικοί χώροι, δεν είναι «έτσι όπως περιγράφεται στο σχόλιο, μέσα από το οποίο επιχειρείται μάλλον ευαισθητοποίηση για χρηματοδοτήσεις και όχι ενημέρωση για την κατάσταση των αρχαίων», τόνιζε! Σημειώνω ότι ύστερα από λίγους μήνες ο αρχαιολόγος Λάζαρος Κολώνας διέψευδε όλα αυτά που έλεγε στη Βουλή ο Σταύρος Μπένος σπεύδοντας να τοποθετήσει ξύλινο «νάρθηκα» στην «Αυλόπορτα»!

Η «Αυλόπορτα» μετά την τοποθέτηση ξύλινου «νάρθηκα» το 1997

Σημειώνεται ότι στην «Αυλόπορτα» ή «Μεγάλη Πύλη» ή «Πόρτα», όπως τη λένε οι ντόπιοι, που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αχελώου ποταμού, καταλήγουν τα κυκλώπεια τείχη μήκους 1.700 μέτρων με την ιδιαίτερη τεχνική που ήταν κατασκευασμένα, τα οποία αρχίζουν από την περιοχή της Ακρόπολης. Αυτό το επιβλητικό μνημείο της αρχαιότητας είχαν επισκεφθεί στο απώτερο παρελθόν περιηγητές, οι οποίοι εκφράζουν τον θαυμασμό τους και μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το χτίσιμό της και το ρόλο της, όπως, μεταξύ άλλων, το 1805 ο Άγγλος τοπογράφος και νομισματολόγος Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (William Martin Leake) και το 1860 o μεγάλος Γάλλος περιηγητής Λέον Εζέ (Leon Heuzeuy). Μάλιστα, για τη Μεγάλη Πύλη ή «Αυλόπορτα ο Ληκ γράφει, μεταξύ πολλών άλλων, με δέος και θαυμασμό ότι «δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…»!

Το χρονικό των προειδοποιήσεων

Από το 1995, σε επικοινωνία με τον τότε προϊστάμενο της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αρχαιολόγο στην Πάτρα (στη συνέχεια επίτιμο γενικό διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού) Λάζαρο Κολώνα, συνεχώς του και με άρθρα μου στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και την εφημερίδα «Τα Νέα» επεσήμανα την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η επιβλητική αρχαία κεντρική Πύλη των αρχαίων τειχών και προειδοποιούσα για τον κίνδυνο κατάρρευσής της. Τελικά, το 1996 με ειδοποίησε ότι έχει προγραμματίσει την επίσκεψη στην Παλαιομάνινα για να δει από κοντά την αρχαία πύλη. Πράγματι, τότε επισκέφθηκε την Παλαιομάνινα και, φυσικά, την ετοιμόρροπη «Αυλόπορτα», όπου, έντρομος, είδε από κοντά τον κίνδυνο κατάρρευσής της και αμέσως έδωσε εντολή για τοποθέτησή της σε «ξύλινο νάρθηκα» το 1997, ο οποίος παρέμεινε επί 24 χρόνια ( μέχρι πριν από λίγους μήνες!).

Η πρώτη αυτή παρέμβαση είχε ως σκοπό τη διάσωση του επιβλητικού αυτού αρχαίου μνημείου, με επόμενο, άμεσο, στόχο την κατάρτιση ενός προγράμματος απομάκρυνσης του «νάρθηκα» και έργου μόνιμης στήριξης του . Αλλά, φευ! Διότι, ως γνωστόν, ουδέν μονιμώτερον του προσωρινού εν Ελλάδι. Ο σάπιος πια ξύλινος «νάρθηκας» παρέμεινε εκεί επί 24 χρόνια, έτοιμος να καταρρεύσει κι εκείνος μαζί με την «Αυλόπορτα», μολονότι συνεχώς και επιμόνως τόνιζε ο προϊστάμενος των αρχαιολογικών ανασκαφών στην αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας από το 2006 έως και το 2010 (όταν σταμάτησαν για … οικονομικούς λόγους!) ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλης Λαμπρινουδάκης, η αποκατάσταση της κεντρικής παραποτάμιας πύλης της τειχισμένης πόλης, με παράλληλη αφαίρεση του ξύλινου προστατευτικού συμπλέγματος που αλλοιώνει τη μορφή της, είναι αναγκαία για την προστασία του μνημείου αυτού, αλλά και για την ανάδειξή της, δεδομένου ότι αποτελεί πρότυπο πύλης για τις ακαρνανικές οχυρώσεις. Μάλιστα, στο σχετικό του πρόγραμμα ανέφερε ότι το κόστος της αποκατάστασης της «Αυλόπορτας ανέρχεται σε 150.000 , εκφράζοντας τις προσδοκίες ότι το ποσό αυτό θα εξασφαλιζόταν από την τοπική αυτοδιοίκηση ή χορηγούς. Αμ δε! Και βρέθηκαν τώρα 10.000 ευρώ για … εμποτισμό του ξύλου!

Η «Αυλόπορτα» σήμερα, το 2021, με …τον «νάρθηκα» να … «προστατεύεται» από σκέπαστρα με … λαμαρίνες με τον φωτογραφικό φακό του Γιάννη Νίτσα

Και τώρα «καπέλο για να μη βραχεί η ομβρέλα»!

Τον περασμένο Νοέμβριο, με χαρά διάβασα μιαν ανακοίνωση από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας ότι θα γίνουν στερεωτικές εργασίες στην επιβλητική «Αυλόπορτα». Όταν όμως διάβασα το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης ένιωσα μεγάλη απογοήτευση καθώς είχα «προβλέψει» τους «βανδαλισμούς» που θα υφίστατο το αρχαίο αυτό μνημείο. Συγκεκριμένα, τότε διάβασα την ακόλουθη ανακοίνωση:

«Οι στερεωτικές εργασίες και οι «άμεσες» μελέτες ανάδειξης!

1. Εγκρίνουμε την εκτέλεση εργασιών του έργου «Συντήρηση και επισκευή του υφιστάμενου ξύλινου «νάρθηκα» της παραποτάμιας πύλης του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου Παλαιομάνινας (ΦΕΚ312/Α.Α.Π./3-10-2014) του Δήμου Ξηρομέρου, Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας» απολογιστικά και με αυτεπιστασία από την ΕΦΑ Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας (Σημείωση: Η λέξη ΕΦΑ δεν είναι … παρατατικός του ρήματος … «φημί», αλλά τα αρχικά της «Εφορείας Αρχαιοτήτων»!)

2. Οι εργασίες που θα εκτελεστούν στο πλαίσιο του παραπάνω έργου αφορούν στην συντήρηση και επισκευή του υφιστάμενου ξύλινου «νάρθηκα» της παραποτάμιας πύλης της Παλαιομάνινας και περιλαμβάνουν σειρά εργασιών, όπως: πλήρη καθαρισμό του μνημείου και κυρίως στο εσωτερικό του, αντικατάσταση όσων ξύλων έχουν σαπίσει με όμοιων διαστάσεων ξύλα εμποτισμένα, νέα καρφώματα σε όλα τα ξύλα από πρόκες τουλάχιστον 12εκ., επάλειψη με υγρομονωτικό όλων των ξύλων, νέοι τάκοι από ξύλο εμποτισμένο και βαμμένο με υγρομονωτικό στις βάσεις και νέα καρφώματα, λαμαρίνες σε χρώμα γκρι στα ανώτερα κεκλιμένα εξωτερικά ξύλα ώστε να προστατευθούν τα κατώτερα από τη βροχή και συμπληρωματική αντιστήριξη με χονδροξυλεία της ΒΔ πύλης.

3. Για την εκτέλεση των παραπάνω εργασιών, την προμήθεια των αναγκαίων υλικών και κάθε άλλη ενέργεια στο πλαίσιο της αυτεπιστασίας ως την ολοκλήρωση του έργου, εγκρίνεται συνολική δαπάνη ποσού 10.000,00 € που θα διατεθούν από τις πιστώσεις του ΠΔΕ «ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΣΤΕΡΕΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ» Π.Κ.1960ΣΕ01400001 με κωδικό έργου 2014ΣΕ51400000.

4. Όπου υπάρχει ανάγκη τροποποιήσεως ή συμπληρώσεως των ανωτέρω εργασιών ή προμηθειών, να υποβληθούν προς έγκριση οι αντίστοιχες μελέτες.

5. Η εκτέλεση του έργου έχει έναρξη την ημερομηνία υπογραφής της παρούσης και λήξη την 31/12/2020

6. Με την περαίωση των εργασιών να εκδοθεί σχετική βεβαίωση περαίωσης και η προβλεπόμενη από το άρθρο 9 παρ. 6 του Π.Δ. 24/2019 έκθεση απολογισμού του έργου».
Και διερωτάται κανείς και, φυσικά, ερωτάται και η κυρία υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη: Αυτό το «μεγαλειώδες» … τερατούργημα έγινε ύστερα από κάποιο σχέδιο, εισήγηση ή πρόταση κάποιου ειδικού αρχαιολόγου –μηχανικού- αρχιτέκτονα ή … μαραγκού του χωριού; Δεν έχει διαβάσει την προειδοποίηση – εισήγηση του αρχαιολόγου Βασίλη Λαμπρινουδάκη ότι «η αποκατάσταση της κεντρικής παραποτάμιας πύλης της τειχισμένης πόλης, με παράλληλη αφαίρεση του ξύλινου προστατευτικού συμπλέγματος που αλλοιώνει τη μορφή της, είναι αναγκαία για την προστασία του μνημείου αυτού, αλλά και για την ανάδειξή της, δεδομένου ότι αποτελεί πρότυπο πύλης για τις ακαρνανικές οχυρώσεις».

ΠΗΓΗ eleftherostypos