ΕΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΠΑΜΕ

Του Παντελή Σαββίδη

Η χρονιά που πέρασε ήταν μια καλή ευκαιρία, με αφορμή τα 200 χρόνια απο την Επανάσταση του 1821, να δούμε ποιοι είμαστε, απο που ερχόμαστε και, κυρίως, που πάμε. Φοβάμαι πως αναλωθήκαμε χωρίς να εντοπίσουμε την ουσία. Η οποία, ουσία, θα μας βοηθούσε να δούμε και να ανιχνεύσουμε το μέλλον.

Ένας σύντομος απολογισμός, όπως είδα την ελληνική πορεία παρακολουθώντας όσα μπόρεσα απο τις εκδηλώσεις.

-Η Επιτροπή που όρισε η κυβέρνηση δεν πέτυχε το ρόλο της, όπως, τουλάχιστον τον είχα αντιληφθεί. Η πορεία μας, η ταυτότητά μας και με βάση αυτά το μέλλον μας.

-Υπάρχει μια συνεχής παρουσία του ελληνισμού απο την αρχαία εποχή ως σήμερα. Με πολιτισμικά, βεβαίως, χαρακτηριστικά αλλά και με ελληνικούς θύλακες που δεν εξέλιπαν απο την αρχαιότητα ως σήμερα.

-Ο ελληνισμός αυτός στην αρχαία εποχή είχε συνείδηση της κοινής καταγωγής του αλλά λόγω, κυρίως, της γεωμορφολογίας του εδάφους και των μέσων που διέθετε αναπτύχθηκε διοικητικά και πολιτισμικά σε πόλεις-κράτη.

-Σε ενιαίο κράτος τον ένωσε ο Φίλιππος Β! της Μακεδονίας, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και τα πρώτα οικουμενικά χαρακτηριστικά ως ενιαίας υπόστασης τα έδωσε ο Αλέξανδρος. Βεβαίως, οι αρχαίες πόλεις με τις αποικίες τους διέδωσαν, επίσης, τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, αλλά την διάδοση του ελληνικού πολιτισμού ως ενιαίας κρατικής υπόστασης την έκανε ο Αλέξανδρος.

-Στην ελληνιστική εποχή οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου διατήρησαν και συντήρησαν αυτόν τον πολιτισμό στις περιοχές που μοιράστηκαν και στην Ρωμαϊκή εποχή συνέβη, πράγματι, αυτό που μάθαμε στο σχολείο: οι κατακτημένοι Έλληνες κατέκτησαν πολιτιστικά τους Ρωμαίους.

-Το Βυζάντιο ήταν μια ελληνική αυτοκρατορία αλλά με σύνθετα χαρακτηριστικά και αρκετά διαφορετική απο την απλοϊκή πρόσληψή της απο τον μέσο Έλληνα.

-Η παρακμή του Βυζαντίου διευκόλυνε την εγκατάστση των Σελτζούκων και στη συνέχεια των Οθωμανών στην περιοχή.

-Η τουρκοκρατία ήταν μια οδυνηρή και παρακμιακή περίοδος. Μπορεί να επιβλήθηκε στρατιωτικά στην περιοχή αλλά δεν επηρέασε πολισμικά τον ελληνικό πολιτισμό, όπως διαμορφώθηκε απο την συνάντηση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και της Ορθοδοξίας. Αυτή η σίμιξη χαρακτηρίζει σήμερα τον νεοελληνικό πολιτισμό.

-Η κρίσιμη περίοδος που διαμόρφωσε τα χαρακτηριστικά του νεοελληνισμού ήταν η εκατονταετία απο το 1750 ως το 1850. Στην εκατονταετία αυτή διαμορφώθηκαν όλοι οι σύγχρονοι όροι της νέας εποχής του ελληνισμού.

-Κύρια χαρακτηριστικά του ένα συγκεντρωτικό κράτος που θεωρεί εχθρό τον πολίτη του και τον αντιμετωπίζει ως υπήκοο. Αυτό μπορεί να είναι κληρονομιά του Οθωμανισμού.

-Η Επανάσταση δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Υπήρξε προετοιμασία της. Στην τελική της φάση θα μπορούσε να εντοπιστεί από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα όταν αναπτύχθηκε το Κίνημα του Φιλελληνισμού το οποίο συμπαθούσε οτιδήποτε ελληνικό και το οποίο κατέληξε στη διαπίστωση πως είναι δυνατή η δημιουργία ενός σύγχρονου ελληνικού κράτους το οποίο θα συνομιλεί με τα πολιτισμένα έθνη της Ευρώπης.

-Στον Ρήγα Φερραίο και στον Κοραή θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τις δύο σύγχρονες τάσεις. Μια οικουμενική αντίληψη για τον ελληνισμό –ο Ρήγας έλεγε πως Έλληνας είναι όποιος μιλά ελληνικά και υποστηρίζει την Ελλάδα–, και μια στενή εθνική αντίληψη που εκφράστηκε από τον Κοραή ο οποίος δεν θεωρούσε ελληνικό ούτε το Βυζάντιο. Αυτές οι τάσεις αντιπαλεύουν και σήμερα.

-Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι δύο εμφύλιοι εισήγαγαν το στοιχείο της διχόνοιας. Και το δάνειο, νωρίς κατά την εξέλιξή της, το στοιχείο της εξάρτησης.

-Η συσπείρωση, περί τον Μαυροκορδάτο, των εκσυγχρονιστών και η αντίθεσή τους με τους παραδοσιακούς που υποστηρίζονταν από τον Κολοκοτρώνη, προβάλλεται και σήμερα. Χωρίς τον Κολοκοτρώνη, η Επανάσταση θα είχε εκπνεύσει. Αλλά και χωρίς τον Μαυροκορδάτο δεν θα είχε λάβει την διεθνή της διάσταση η οποία κατά ορισμένους ιστορικούς αποτέλεσε το καθοριστικό στοιχείο για τη δημιουργία του ελληνικού κράτους.

-Αλλά και η δημιουργία και οι προσανατολισμοί των σημερινών κομμάτων έχουν τις ρίζες τους στις αντιπαλότητες της Επανάστασης.

-Με την αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας το 1830, μια νέα δυναμική εκδηλώθηκε στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική: η δυναμική του έθνους κράτους. Η Ελλάδα ήταν ο σκαπανέας. Η Ελλάδα πυροδότησε την αντίληψη περί έθνους κράτους.

-Το νεοελληνικό εθνικό κράτος υπήρξε άκρως συγκεντρωτικό. Ίσως στην εποχή της δημιουργίας του να υπήρχαν λόγοι. Σήμερα, μετεξελίσσεται σε μια μητρόπολη, γύρω απο την πρωτεύουσά του και με την υπόλοιπη Ελλάδα να λειτουργεί ως ενδοχώρα ή, ακόμη, και αποικία. Αυτό το κράτος δεν είναι βιώσιμο. Πρέπει να αλλάξει.

-Τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα χωρών όπως η Γερμανία συνήθως οι σχετικοί επιστήμονες τον αποδίδουν στο ότι η Γερμανία όταν δημιουργήθηκε αποτέλεσε την συνένωση πριγκιπάτων. Αλλά απο τις πρώτες ομοσπονδιακές μορφές στην ιστορία αποτέλεσαν οι αρχαιοελληνικές αμφικτυονίες. Ας μην ξεχνάμε πως η ανάπτυξη του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού έγινε απο τις πόλεις κράτη.

-Η σημερινή δομή και λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας παράγει συνεχή και ανεπίλυτα αδιέξοδα. Πρέπει να αλλάξει. Το πως ήταν μια ευκαιρία να μας προβληματίσει κατά της διάρκεια του 2021. Αλλά χάθηκε η ευκαιρία. Διότι το αθηναϊκό, σήμερα, κράτος δεν ενδιαφέρεται για τίποτε πέραν της δικής του αναπαραγωγής.

-Δεν ενδιαφέρεται, επίσης, για το ποιά είναι η κύρια ταυτότητά του. Ποιοι το αποτελούν και ποια, κύρια, πολιτιστική αντίληψη είναι διατεθειμένο να αναπαράγει. Έχει αφεθεί στην κυριαρχία- και μόνο- του χρήματος. Οι κύριοι συντελεστές του που δεν μεταβάλλονται με τις εκλογές, είναι ενταγμένοι στην λογική μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης με τους ανθρώπους, απλώς, καταναλωτές.

-Στα πρώτα 100 χρόνια απο την επικράτηση της Επανάστασης συγκρούστηκαν στα μικρασιατικά πεδία ο μικροελλαδισμός με τον οικουμενικό ελληνισμό. Κέρδισε ο μικροελλαδισμός. Και επέβαλε μια συγκεντρωτική, και μέχρι το1974, αυταρχική κρατική λειτουργία.

-Σήμερα το κράτος που δημιουργήθηκε το 1830 (ή 1832, όπως προτιμάτε), αντιμετωπίζει υπαρξιακά αδιέξοδα τα οποία δεν μπορεί να υπερβεί. Διότι δεν έχει πυξίδα. Δεν ξέρει πως προέκυψε και κυρίως που θέλει να πάει.

-Στα αδιέξοδα αυτά θα μπορούσε να απαντήσει, εν μέρει η 200η επέτειος απο την Επανάσταση του 1821. Δεν το εκανε.

-Ας ελπίσουμε πως θα δώσει απαντήσεις ο οικουμενικός ελληνισμός, με αφορμή την ήττα του το 1922. Η επέτειος αυτή θα τιμηθεί την χρονιά που διανύουμε. Είμαι σίγουρος πως το κεντρικό κράτος δεν θα το απασχολήσει η επέτειος αυτή. Ας γίνει υπόθεση όσων πιστεύουν στην οικουμενικότητα, και όχι στην μικροελλαδικότητα, του ελληνισμού.

-Η Επανάσταση δεν ξέσπασε στην Πελοπόννησο. Επικράτησε εκεί. Η επανάσταση ξέσπασε στις παραδουνάβιες επαρχίες απο δυνάμεις του ευρύτερου οικουμενικού ελληνισμού. Τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά αν επικρατούσε εκεί που άρχισε.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ. ΣΤΙΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΕΟΡΤΑΣΜΟ.

 

ΠΗΓΗ anixneuseis