Την λαμπρή ιστορία της αυτοκρατορικής Λύττου, της σημαντικότερης ρωμαϊκής πόλης της Κρήτης αφηγούνται τα αρχαιολογικά ευρήματα από την ανασκαφή στην περιοχή που παρουσιάστηκαν από τον διαπρεπή αρχαιολόγο Άγγελο Χανιώτη, σε ειδική εκδήλωση της ΙΛΑΕΚ, την Δευτέρα το βράδυ στο γεμάτο από κόσμο θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» στα Χανιά.
Για επτά περίπου αιώνες, η Λύττος έγραψε τη δική της ιστορία με μνημειώδη αρχιτεκτονική και έμφαση στην αμπελουργία ενώ το περίφημο κρασί της τροφοδοτούσε ακόμα και τον Ρωμαϊκό στρατό. Για πρώτη βεβαιώνεται η ύπαρξη ενός σεβαστείου, δηλαδή ενός ιερού της λατρείας του αυτοκράτορα στην Κρήτη και είναι ένα από τα ελάχιστα σχετικά κτίρια σε όλη την Ελλάδα ενώ ένας κρίκος μαρτυρά πως γίνονταν ζωοθυσίες προς τιμήν του αυτοκράτορα.
Στο μεταξύ, η αρχαία πόλη βρίσκεται σε απόσταση «αναπνοής» από το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι ενώ εξετάζονται οι τρόποι συνύπαρξης των δύο χρήσεων, στην κατεύθυνση της ανάδειξης του αρχαιολογικού μας πλούτου.
Ο κ. Χανιώτης, ερευνητής στο Πρίνστον και διαπρεπής ιστορικός και αρχαιολόγος, μίλησε για την ανασκαφή στο ZARPA RADIO 89,6 και την Φανή Νικηφοράκη.
Όπως τόνισε, η ενασχόλησή του με την αρχαία Λύττο, κάθε άλλο παρά νέα είναι καθώς ξεκινά από το 1986: «Είχα από πολλά χρόνια την επιθυμία να γίνει μια ανασκαφή εκεί, διότι ανάμεσα στις αρχαίες και σημαντικές πόλεις της Κρήτης, όπως είναι η Κνωσσός, η Κυδωνία, η Γόρτυνα, η Λύττος ήταν η μόνο που δεν είχε ανασκαφεί συστηματικά, παρότι είναι γνωστή η σημασία της. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ησίοδος θεωρεί ότι η Λύττος είναι η πόλη όπου είχε γεννηθεί ο Δίας» τόνισε.
Η ανασκαφή γίνεται σε τρεις θέσεις που εκπροσωπούν τρεις διαφορετικές ιστορικές περιόδους:
- Ένα δημόσιο κτήριο-βουλευτήριο, που είχε ανασκάψει στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ο Γιώργος Ρεθεμιωτάκης με υπεύθυνο τον κ. Άγγελο Χανιώτη
- Ένα δημόσιο κτήριο της αρχαϊκής ή κλασικής περιόδου με υπεύθυνο τον κ. Αντώνη Κοτσώνα, από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης
- Μια πρώιμη Βυζαντινή Βασιλική, με υπεύθυνη την κ. Βάσω Συθιακάκη, έφορο Αρχαιοτήτων Ηρακλείου.
«Ο στόχος της δικής μου ανασκαφής ήταν να δω αν αυτό το κτήριο, συνεχίζεται. Δεν ήταν έκπληξη να ανακαλύψουμε ότι πράγματι συνεχίζεται. Αυτό που ήταν πραγματικά εντυπωσιακό ήταν ένα ιερό λατρείας Ρωμαίου αυτοκράτορα, αφιερωμένο μάλλον αρχικά να αφιερωθεί στον Τραϊανό αλλά τελικά αφιερωμένο στον Αδριανό. Μέσα σε αυτό το ιερό το οποίο είχε αρκετά ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, οι τοίχοι του ήταν καλυμμένοι από πολύχρωμες πλάκες μαρμάρου. Βρήκαμε ένα κρίκο προοριζόταν για θυσία τη θέση που υπήρχε ο βωμός, εννέα βάσεις πορτρέτων του Αδριανού και της οικογένειάς του ενώ πρόκειται για την πρώτη φορά που βεβαιώνεται η ύπαρξη ενός σεβαστείου, δηλαδή ενός ιερού της λατρείας του αυτοκράτορα στην Κρήτη και είναι ένα από τα ελάχιστα σχετικά κτίρια σε όλη την Ελλάδα ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι αυτό το κτίριο εντάσσεται σε μια προσπάθεια μιας μνημειώδους διαμόρφωσης της ακρόπολης της Λύττου στα αυτοκρατορικά χρόνια με τη δημιουργία ενός μεγάλου πλακόστρωτου δρόμου – ίσως να είναι και ο πιο όμορφος δρόμος οποίος σώζεται από εκείνη την εποχή στην Κρήτη- και μιας κλίμακας η οποία οδηγούσε από αυτό το δρόμο σε αυτό το κτίριο.
Βρήκαμε επίσης ένα άγαλμα το οποίο αποδίδουμε στον Τραϊανό (δεν σώζεται το κεφάλι και αυτό το λόγο δεν είμαστε σίγουροι για το ποιος είναι ο αυτοκράτορας) και όλα αυτά δείχνουν πάρα πολύ ανάγλυφα τη σημασία την οποία είχε η Λύττος ως μια από τις πλουσιότερες και πιο σημαντικές πόλεις της Κρήτης σε μια περίοδο που συνήθως έχουμε την τάση να αγνοούμε.
Δηλαδή είναι πολύ βαριά η σκιά, η… «λαμπρή σκιά» θα το έλεγα του Μινωικού πολιτισμού με αποτέλεσμα να νομίζουμε ότι η Κρητική ιστορία που αξίζει να μελετηθεί, τελειώνει με την καταστροφή των ανακτόρων. Δεν είναι έτσι. Η Κρητική ιστορία έχει διάρκεια και ένα κομμάτι εξαιρετικά σημαντικό είναι αυτό που λέμε η Ρωμαϊκή Κρήτη.
Η Λύττος βρίσκεται περίπου στις υπώρειες των βουνών του Λασίθιου, μάλιστα το αρχαίο Λασίθι, λεγόταν Λασύνθος, και ανήκε στα εδάφη της Λύττου, δηλαδή είναι κοντά στο σημερινό Καστέλλι Πεδιάδος ενώ η Χερσόνησος ήταν το επίνειο της Λύττου σε διάφορες φάσεις της ιστορίας. Στην Χερσόνησος δεν λεγόταν Χερσόνησος, αλλά Λύττος επί θαλάση, δηλαδή η παραθαλάσσια Λύττος. Είναι μια πόλη η οποία βρίσκεται στο βουνό, είναι η υψηλότερη πόλη από άποψη υψομέτρου στην Κρήτη, σε υψόμετρο 630 μέτρων και βρίσκεται πάρα πολύ κοντά στο χώρο που πρόκειται να κατασκευαστεί το νέο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, όπου γίνονται επίσης πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές ανασκαφές όλη την περιοχή. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι η Λύττος είναι το μεγάλο αστικό κέντρο εκείνης της περιόδου, δηλαδή από ας πούμε το 800 π.Χ. και στη συνέχεια, όλοι οι οικισμοί και τα λοιπά που έχουν βρεθεί σε όλη την Πεδιάδα του Καστελλίου είναι ουσιαστικά είναι κατά κάποιο τρόπο δορυφόροι αυτής της πόλης.
Είναι μια πόλη η οποία εγκαταλείφθηκε στα μέσα της Βυζαντινής περιόδου, δεν ξανακατοικήθηκε, που σημαίνει ότι έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε ανασκαφές χωρίς να χρειάζεται να γκρεμίζουμε σύγχρονα σπίτια. Έχουν γίνει αρκετές απαλλοτριώσεις ώστε να μπορεί να προχωρήσει η ανασκαφή. Υπήρξε τεράστια λιθολόγηση από την Λύττο διότι ακριβώς επειδή τα κτήριά της χαρακτηρίζονται από μνημειώδη αρχιτεκτονική είναι πάρα πολύ εύκολο μια ωραία δουλεμένη πέτρα να την πάρεις για να χτίσεις μια εκκλησία, ένα σπίτι κλπ. Και αυτή η λιθολόγηση ξεκίνησε ήδη από τα Βυζαντινά χρόνια. Σε όλη την περιοχή βρίσκουμε επαναχρησιμοποιημένα οικοδομικά μέλη από την Λύττο. Μάλιστα μερικές φορές υπάρχουν παράδοξα φαινόμενα. Υπάρχει μια εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στον Μπιτζαριανό που έχει το μοναδικό φαινόμενο ότι μία από τις κολόνες της εκκλησίας δεν είναι αρχαία κολόνα, αλλά είναι τέσσερα αρχαία κιονόκρανα τα οποία έχουν τοποθετηθεί το ένα πάνω στο άλλο για να σχηματίσουν την κολόνα!Όποιος έχει πολύ αλάτι, πιπέρι, τα βάζει και στα λάχανα. Εκεί είχαν τόσο πολλά κιονόκρανα που αντί να πάρουν κολόνα, έκτισαν την κολόνα από κιονόκρανα.
Πλούτος, αγάλματα και κρασί
Χαρακτηριστικά ο κ. Χανιώτης σημειώνει;
Είναι τεράστια η διασπορά του οικοδομικού υλικού αλλά επίσης είναι τεράστια η διασπορά και των αγαλμάτων τα οποία προέρχονται από τη Λύττο. Γνωρίζουμε από έναν Χανιώτη μάλιστα, τον Onorio Belli , έναν Χανιώτη γιατρό του 16ου αιώνα, ο οποίος επισκέφθηκε την Λύττο το 1583 με 1586 και έχουμε τις σημειώσεις του και αναφέρει ότι η Λύττος έχει το μεγαλύτερο θέατρο της Κρήτης, του οποίο έχει παραδώσει ένα σχέδιο και όπως επίσης ότι βρήκε αγάλματα. Υποθέτουμε ότι κάποια από αυτά τα αγάλματα βρίσκονται σήμερα στη Βενετία, βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου, βρίσκονται στο Λονδίνο, ενδεχομένως ένα στη Φλωρεντία και επομένως είναι μια πόλη, η οποία είχε τόσο μεγάλο πλούτο! «Και πού οφείλει τον πλούτο της; Τον πλούτο της οφείλει στο εμπόριο του κρασιού. Όταν ξεκίνησα τις έρευνες μου στη Λύττο, λίγο μετά από το 1986, δημοσίευσα το 1988 ένα άρθρο με το τίτλο «Venum Creticum Excellens», «Εξαιρετικό κρητικό κρασί», στο οποίο είχα διαπιστώσει ότι η μεγαλύτερη ομάδα, μια μεγάλη ομάδα αμφοραίων που έχουν βρεθεί στην Πομπηία έχουν την επιγραφή «Λύττειος».
Ήταν τόσο η άγνοια μέχρι εκείνη την εποχή του τι είναι η Λύττος που ο εκδότης αυτών των επιγραφών στις αρχές του 20ου αιώνα προσπαθούσε να καταλάβει τι σημαίνει αυτό το Λύττειος και γράφει ίσως είναι από τη λέξη «λύσσα»! Και βέβαια αυτά δεν είναι η καλύτερη διαφήμιση κρασιού…
Σήμερα γνωρίζουμε ότι επρόκειτο για κρασί από την Λύττο, Λύττειο είναι και μάλιστα από διάφορα στοιχεία γνωρίζουμε ότι η εξαγωγή κρασιού από τη Λύττο προς την Ιταλία ήταν μαζική. Μάλιστα ενδέχεται η Λύττος να ήταν και ένας από τους τροφοδότες του Ρωμαϊκού στρατού με κρασί στα αυτοκρατορικά χρόνια! Από αυτό καταλαβαίνετε τι κέρδη είχε η Λύττος. Μάλιστα η παραγωγή του κρασιού είναι τόσο σημαντική που ένας αξιωματούχος της Λύττου λέγεται Βινόδιος, με Β στην αρχή, με το αρχαίο δίγαμμα, το wine ας πούμε, «οινόβιος» αυτός ο οποίος ζει από το κρασί.
Αρχαία και αεροδρόμιο
Η κατασκευή του αεροδρομίου έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι πλέον ανεστρέψιμη, το αεροδρόμιο θα κατασκευαστεί. Τι συνέπειες θα έχει, αυτό εξαρτάται από εμάς. Εξαρτάται παραδείγματος χάρη από το αν θα μπορέσουν να διατηρηθούν διάφορα παραδοσιακά στοιχεία στα πάρα πολύ όμορφα χωριά τα οποία υπάρχουν στην περιοχή, από το Αρκαλοχώρι και το Θραψανό μέχρι τον Ευαγγελισμό, το ίδιο το Καστέλλι τη Λύττο αλλά εξαρτάται και το πώς θα μπορέσει κανένας να εκμεταλλευτεί την ύπαρξη του αεροδρομίου για την ανάδειξη του τοπικού πολιτισμού. Και έχουμε σχετικές ιδέες. Καταρχήν στο νέο αεροδρόμιο πρόκειται να υπάρξει μια αίθουσα περίπου χιλίων τετραγωνικών μέτρων η οποία προορίζεται ακριβώς για την έκθεση των αρχαιοτήτων που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές για την κατασκευή του αεροδρομίου και ελπίζω ότι εκεί θα μεταφερθούν και ευρήματα από τη Λύττο, χωρίς να χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα νέο μουσείο. Επομένως υπάρχει αυτή η προοπτική να συνδεθεί το αεροδρόμιο με αυτή την ανασκαφή που είναι η μεγαλύτερη σε σημασία ανασκαφή σε όλη την περιοχή. Όπως επίσης, δεδομένου ότι αυτό το αεροδρόμιο πρόκειται μελλοντικά μάλλον να είναι ένας κόμβος, στον οποίο φεύγουν ταξιδιώτες προς άλλες περιοχές, σε περίπτωση που έχουν παραμονή 3-4 ώρες, θα μπορούσε να υπάρξει μια συνεννόηση, ώστε με ένα βανάκι,ή λεωφορειάκι να επισκεφτούν την ανασκαφή. Η απόσταση είναι 15 λεπτά, 20 λεπτά, και φεύγοντας προς τον επόμενο προορισμό τουςνα έχουν πάρει και κάτι από τον πολιτισμό της Κρήτης. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει μια συνεργασία ανάμεσα στη Λύττο και τη Χερσόνησο, διότι όπως είπα αυτές οι δύο πόλεις αποτελούν μια ενότητα, και πολιτιστικά και ιστορικά, και υπάρχουν και άλλα στοιχεία σε όλη την ευρύτερη περιοχή που μπορούν να αναδειχθούν τουριστικά, υπό την καλή έννοια του τουρισμού.
Κοντά στη Λύττο είναι ένα τεράστιο υδραγωγείο, το οποίο σώζεται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση κοντά στη Κασταμονίτσα, στη θέση Τείχος και από μόνο του είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια, τα οποία σώζονται από το σύνολο της κρητικής ιστορίας. Δεν έχεις σε πολλά μέρη κτίρια τα οποία εκτείνονται σε μήκος χιλιόμετρων και να σώζονται σε τόσο πολύ καλή κατάσταση.
Επομένως, νομίζω ότι η γενικότερη ανάδειξη της περιοχής σε σχέση και με την ανασκαφή της Λύττου είναι και ένα ζητούμενο, αλλά και κάτι το οποίο μπορεί να είναι εφικτό και έχουμε άριστη συνεργασία όλοι οι ανασκαφείς με την τοπική κοινωνία και με τον Δήμο Μινώα – Πεδιάδος και με τον Δήμο Χερσονήσου και είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι κάτι το οποίο θα προχωρήσει και έχουμε επίσης και την θερμότατη υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού οι οποίοι έρχονται, επισκέπτονται την ανασκαφή φεύγουμε κάθε φορά 3-4 κιλά βαρύτεροι από τυριά, σταφύλια, σύκα ό,τι μπορεί να φανταστεί κανένας παξιμαδάκια φτιαγμένα από την γιαγιά στο σπίτι και πάει λέγοντας» αναφέρει!
Η ιστορία διδάσκεται με λάθος τρόπο
Όσο για τον τρόπο με τον οποίο στεκόμαστε απέναντι στην ιστορία μας, ο κ. Χανιώτης παρατήρησε πως «το πρόβλημα ξεκινάει από το σχολείο και κατά τη γνώμη μου υπάρχει ένα θεμελιώδες σφάλμα στη διδασκαλία της ιστορίας και αυτό είναι ότι θέτει ως σκοπό να μεταβιβάσει γνώσεις, τις οποίες θα τις ξεχάσεις στις επόμενες εξετάσεις. Σκοπός της ιστορίας είναι να μεταδώσει ενδιαφέρον. Γιατί τις γνώσεις θα τις ξεχάσεις ενώ το ενδιαφέρον θα μείνει μια ζωή. Και δυστυχώς αυτό δεν γίνεται στην εκπαίδευση. Τα βιβλία είναι γραμμένα με απωθητικό τρόπο ενώ και οι ίδιοι οι οποίοι καλούνται να διδάξουν ιστορία δεν έχουν διδαχτεί πώς να διδάσκουν ιστορία!».
Πηγή: ZarpaNews
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου