Του Νικόλαου Μενελάου
Τέως Προέδρου Σωματείου Ταχυδρόμων Νομού Αχαΐας
Η αθηναϊκή τραγωδία γεννήθηκε μέσα από τον μύθο· οι ήρωες του Ομήρου και των παραδόσεων έγιναν οι πρώτοι πρωταγωνιστές της σκηνής. Κι όμως, στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., ένας ποιητής τόλμησε το αδιανόητο: να αφήσει τον μύθο και να ανεβάσει στο θέατρο ένα πρόσφατο, οδυνηρό γεγονός.
Τόλμησε να φέρει στη σκηνή όχι τον Οιδίποδα ούτε τον Αχιλλέα, αλλά μια πόλη που μόλις είχε χαθεί: τη Μίλητο.
Αυτός ήταν ο Φρύνιχος με τη Μιλήτου ἅλωσιν.
Η Μίλητος, μεγάλη ιωνική πόλη, είχε καταστραφεί από τους Πέρσες το 494 π.Χ. Ο Φρύνιχος μετέτρεψε αυτήν την καταστροφή σε τραγωδία, γεμάτη θρήνο και οδυρμό. Όταν όμως το έργο παίχτηκε στην Αθήνα, οι πολίτες αντέδρασαν με δάκρυα· το τραύμα ήταν πολύ κοντινό. Η πόλη έκρινε ότι η τέχνη δεν έπρεπε να ξύνει πληγές· τιμώρησε τον ποιητή με πρόστιμο και απαγόρευσε την επανάληψη της παράστασης.
Κι έτσι τιμώρησαν τον ποιητή, σαν να τους πρόδωσε με την ίδια την τέχνη του.
Η τόλμη του Φρυνίχου υπήρξε πρωτοπορία αλλά και αδιέξοδο. Έδειξε ότι το θέατρο μπορούσε να αγγίξει την Ιστορία, μα φανέρωσε και τον κίνδυνο: η υπερβολική αμεσότητα μετατρέπει την τραγωδία σε συλλογικό τραύμα, χωρίς κάθαρση.
Ο Φρύνιχος ήταν τολμηρός, αλλά ίσως πολύ βιαστικός. Έδειξε ότι το δράμα μπορούσε να καθρεφτίσει την Ιστορία, όμως δεν βρήκε τον τρόπο να μετατρέψει τον θρήνο σε γνώση.
Λίγες δεκαετίες αργότερα, ο Αισχύλος πήρε το νήμα και το έφερε σε νέα κορυφή. Στους Πέρσες δεν παρουσίασε τον θρήνο των Αθηναίων, αλλά τον πόνο των εχθρών τους. Από την αυλή της βασίλισσας Άτοσσας παρακολουθούμε την ήττα των Περσών στη Σαλαμίνα. Η απόσταση στον χρόνο, αλλά και η μετατόπιση της οπτικής, έδωσαν στον θεατή τη δυνατότητα να συγκινηθεί, να καμαρώσει, αλλά και να διδαχθεί: η ὕβρις οδηγεί πάντα σε πτώση.
Ο θεατής δεν παγιδεύεται στο ίδιο του το τραύμα· στέκεται σε απόσταση, και μέσα από τον πόνο του εχθρού μαθαίνει τη μοίρα της ὕβρεως.
Έτσι, ο Φρύνιχος υπήρξε ο τολμηρός προάγγελος, ενώ ο Αισχύλος ο μεγάλος δάσκαλος που μετέτρεψε την επικαιρική πληγή σε παγκόσμια αλήθεια. Μέσα από αυτή τη διαδρομή γεννήθηκε το ιστορικό δράμα: μια μορφή τέχνης που δεν μιμείται μόνο τον μύθο, αλλά και την ίδια τη ζωή, φωτίζοντάς την με το φως της τραγικής σοφίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου