Σάββατο 12 Μαρτίου 2022

Η ρωσική παρουσία στην Αφρική: όπλα, μαφίες, μισθοφόροι, πατερναλισμός και αναθεωρητισμός

 

Athi-Patra Ruga’s visual narrative

Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, διακόπηκαν οι περισσότεροι δεσμοί της Μόσχας με την Αφρική, που νομιμοποιήθηκαν από τη δυναμική του τότε Ψυχρού Πολέμου και τις ιδεολογικές συγγένειες. Ωστόσο σήμερα η Ρωσία, και κάποιες αφρικανικές χώρες, επιθυμεί να υπονομεύσει τη Διεθνή Τάξη η οποία βασίζεται στην υπεροχή του δυτικού κόσμου και στο φιλελεύθερο παράδειγμά του.

Η Αφρική είναι ένας προνομιακός στίβος όπου οι μεγάλες δυνάμεις του 21ου αιώνα εμπλέκονται σε έναν νέο «καυγά». Η αναθεωρητική και επεκτατική Ρωσία θέλει να αυξήσει την επιρροή της στην ήπειρο και για να το κάνει αυτό δεν ακολουθεί τη γενικότερη δυτικότροπη λογική των τελευταίων δεκαετιών. Η Δύση, και ιδίως η ευρωπαϊκή, όντας σε μεγάλο βαθμό ενοχική (λόγω του αποικιακού παρελθόντος της), επικεντρώθηκε στη δημιουργία, κατά βάση, οικονομικών σχέσεων (συμπεριλαμβανομένων κολοσσιαίων προγραμμάτων υψηλής χρηματοδότησης), με γνώμονα τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής κυριαρχίας των κυρίαρχων αφρικανικών χωρών.

Αντιθέτως η Ρωσία εδώ και καιρό ακολουθεί εντελώς διαφορετική στρατηγική. Έχει επικεντρωθεί στην οικοδόμηση στενών στρατιωτικών συμμαχιών με αφρικανικές χώρες. Πολλές από αυτές τις συμμαχίες είναι εντελώς άτυπες, Σήμερα στην Αφρική η παρουσία Ρώσων στρατιωτικών και μισθοφόρων είναι ευρέως τεκμηριωμένη σε διάφορες περιοχές της ηπείρου και έρχεται να ικανοποιήσει μια πρωταρχική ανάγκη: την ασφάλεια. Το έλλειμμα ασφαλείας, πράγματι, διακρίνει πολλές αφρικανικές χώρες: κοινωνική ανασφάλεια, φυλετισμός, αδιανόητη για τα ευρωπαϊκά δεδομένα διαφθορά, μαφίες, στρατιωτικά πραξικοπήματα, τρομοκρατία, κ.λπ. Η Μόσχα έχει προσφερθεί να εκπαιδεύσει τις δυνάμεις ασφαλείας της ηπείρου στέλνοντας δικούς της άνδρες και κυρίως μισθοφορικές πολιτοφυλακές, όπως η ισχυρή Ομάδα Βάγκνερ. Στο εσωτερικό των χωρών, όπου δρουν αυτές οι ομάδες, και σε συνδυασμό με ντόπιους παράγοντες έχουν δημιουργηθεί νέα δίκτυα διαφθοράς, εγκλήματος και δοσοληψιών. Οι ιδιώτες πολέμαρχοι, απαλλαγμένοι από αισθήματα εθνικής και/ή ηθικής δέσμευσης, αναζητούν το κέρδος και φυσικά τη διατήρηση της χρηματοδότησής τους για την παροχή της υπηρεσίας, επομένως την ανάγκη να συνεχίσουν να είναι ισχυροί και «χρήσιμοι».

Στη Σύνοδο Κορυφής του Σότσι το 2019, η Ρωσία συναντήθηκε με σχεδόν 50 χώρες στην ήπειρο, υπογραμμίζοντας το ευρύ πεδίο της εμπλοκής της στην Αφρική. Το καθεστώς Πούτιν προσπαθεί με κάθε τρόπο να  δείξει την αποτυχία της Δύσης να παράσχει ασφάλεια, δηλαδή ένα από τα πρωταρχικά αγαθά για κάθε κοινωνία, ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα πολιτισμικά της χαρακτηριστικά. Για να το κάνει αυτό παρουσιάζει τον πατερναλιστικό εαυτό της ως μια φίλη χώρα έτοιμη να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Αφρικανών ενάντια στη νεο-αποικιοκρατία των πρώην αποικιακών δυνάμεων. Έτσι, πουλώντας όπλα και προστασία, επιχειρεί να αλλάξει ριζικά την αφρικανική γεωπολιτική σκακιέρα. Πολυάριθμες μισθοφορικές ομάδες, με αιχμή του δόρατος την Βάγκερ, βρίσκονται στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία από το 2017 (τότε για την υποστήριξη του Πρόεδρου Touadéra), αλλά και στη Λιβύη, το Σουδάν, τη Μοζαμβίκη, το Μάλι, την Αιθιοπία, ενδεχομένως και σε άλλα σημεία της ηπείρου.

Με την εισβολή στην Ουκρανία ευχόμαστε ότι κάποιοι Αφρικανοί ηγέτες θα καταλάβουν με ποιον έχουν να κάνουν. Το πρώτο βήμα είναι να δείξουν αν υποστηρίζουν ή όχι τον επεκτατικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πρέπει επίσης να αναλογιστούν αν επιθυμούν να είναι οι επόμενοι όπου η χώρα τους, με ρωσικό δάκτυλο αυτή τη φορά, θα κινδυνεύσει (από κάποια γειτονική χώρα) να χάσει την κυριαρχία της, να δει την αλλαγή των συνόρων της ή μια ακόμη κυβέρνηση κουκλοθέατρο με επικεφαλής κάποιο φύλαρχο που θα καταλαβαίνει τα ρωσικά και θα υποτάσσεται στον δεσποτικό αυταρχισμό της αρκούδας.

Καταλήγοντας, ένα από τα μεγάλα σφάλματα του ευρωπαϊκού υπερφιλελεύθερου κόσμου, είναι ότι έχασε την επαφή του με τη σύγχρονη πραγματικότητα κι άρχισε να βλέπει τα πάντα με οικονομισμό και με το στενό σκεπτικό των αγορών. Τώρα, ενώ μοιάζει να συσπειρώνεται (απότομα), βρίσκεται σε αμηχανία διότι έχει ξεχάσει πόσο σημαντική είναι η ασφάλεια για τον άνθρωπο (και στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής Δύσης) και, κυρίως, ότι κάποιοι πατερναλιστές είναι έτοιμοι να την εμπορευθούν προς όφελός τους διότι για αυτούς, αν και τον χρησιμοποιούν συχνά (χθες και σήμερα), ο όρος Χειραφέτηση είναι εχθρικός κι απεχθής. Αυτό το τελευταίο ισχύει και για την Τουρκία, η οποία έχει επίσης έντονη παρουσία στην αφρικανική ήπειρο και αναθεωρητικές βλέψεις. Στις μέρες μας δικαιώνεται ο Κορνήλιος Καστοριάδης όταν στο Μπροστά στον πόλεμο, έγραψε: «Η Ρωσία είναι αφιερωμένη στην παρασκευή του πολέμου γιατί δεν ξέρει και δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο». Το τραγελαφικό της υπόθεσης είναι ότι κάποιοι, ειδικά στην παλαιοπολιτική μας χώρα -όπου μέρος της κοινωνίας έχει (προσ)κολλήσει εγκεφαλικά στις δεκαετίες του ’60 και ’70-, βυθισμένοι στο αντιδυτικό τους μίσος, στη θρησκοληψία, σε ακραίες και μουχλιασμένες ιδέες, ακόμη αναρωτιούνται αν η σημερινή Ρωσία είναι ιμπεριαλιστική, αναθεωρητική και αδίστακτη ή «αμυνόμενη» χώρα που φροντίζει το λαό και τα του οίκου της.

Γιώργος Κουτσαντώνης

Ο Γιώργος Κουτσαντώνης γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα. Μετά από επτά χρόνια σπουδών σε ιατρική σχολή της Ιταλίας (https://www.medicina.univpm.it/), εγκαταλείπει την ιατρική και ακολουθεί τη σπουδή της μετάφρασης. Είναι παντρεμένος και πατέρας ενός παιδιού. Ασκεί, ως ελεύθερος επαγγελματίας, το επάγγελμα του μεταφραστή/διερμηνέα. Η ζωγραφική και η συγγραφή είναι τα δύο μεγάλα πάθη του μαζί με τη συστηματική μελέτη της πολιτικής φιλοσοφίας και της ιστορίας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου