ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 10 Απριλίου 1941: Η Μάχη των Οχυρών τελειώνει, οι Γερμανοί φθάνουν στη Θεσσαλονίκη

Στάθης Βασιλείου

Τις μεσημεριανές ώρες της 10ης Απριλίου 1941, μετά από πολλές συγκρούσεις αλλά αναγνωρίζοντας την συντριπτική υπεροχή των Γερμανικών τμημάτων στην κοιλάδα του Αξιού, το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) συνθηκολογεί και οι Γερμανικές μονάδες αρμάτων εισέρχονται στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Η γερμανική επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδος συγκέντρωσε μια ισχυρή δύναμη 337.000 ανδρών, 875 τεθωρακισμένων και 990 αεροσκαφών. Επιπλέον, άλλους 300.000 άνδρες και άνω των 600 αεροσκαφών συνεισέφερε η Ιταλία ενώ στις επιχειρήσεις συμμετείχαν και ουγγρικές μονάδες. Χώρος εφόρμησης ήταν η νότια Αυστρία, πλέον τμήμα του γερμανικού Ράιχ, η Ουγγαρία καθώς και η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Οι δύο τελευταίες δεν συμμετείχαν με δυνάμεις παρέχοντας διευκολύνσεις μέσα από οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, που οι Γερμανοί ανέφεραν ότι τους προκάλεσε περισσότερα προβλήματα από ότι πλεονεκτήματα λόγω της παλαιότητάς του.

Απέναντί τους τάσσονταν ο Γιουγκοσλαβικός στρατός, όπου μετά την επιστράτευση διέθετε 700.000 άνδρες αλλά στην ουσία μόλις 400.000 ήταν ενεργοί και αυτοί με παλιό και ξεπερασμένο οπλισμό. Επίσης είχαν και 110 περίπου άρματα μάχης και 500 αεροσκάφη από τα οποία 200 περίπου ήταν αξιόμαχα. Ο ελληνικός στρατός στη Μακεδονία και στη Θράκη, είχε περίπου 62 με 70 χιλιάδες άνδρες ακόμα, οι περισσότεροι επίστρατοι μεγαλύτερης ηλικίας. Υπήρχαν τρεις μεραρχίες που επάνδρωναν τις φρουρές των “Οχυρών Μεταξά” και η νεοσυγκροτηθείσα 19η Μηχανοκίνητη Μεραρχία που χρησιμοποιούσε ελαφρά τεθωρακισμένα, ιταλικά λάφυρα από το αλβανικό μέτωπο, ως κινητή εφεδρεία στην περιοχή της Δοϊράνης καθώς και δύο ανεξάρτητες μονάδες, οι ταξιαρχίες Νέστου και Έβρου.

Γιουγκοσλάβοι στρατιώτες καταθέτουν τα όπλα τους ενώπιον Γερμανών στρατιωτών.

Στις 6 Απριλίου, οι Γερμανοί ξεκίνησαν την επίθεσή τους κατά της Ελλάδας πλήττοντας την αμυντική γραμμή στα βουλγαρικά σύνορα και περνώντας τις γιουγκοσλαβικές άμυνες στη Στρώμνιτσα και το Βαλάντοβο. Ως τις 8 Απριλίου κατέλαβαν τις οδεύσεις του Πρίλεπ και του Μοναστηρίου διακόπτοντας την επικοινωνία μεταξύ Βελιγραδίου και Θεσσαλονίκης απομονώνοντας τις σερβικές δυνάμεις. Η ΙΙη Μεραρχία Panzer εκκινώντας από την κοιλάδα του Στρυμώνα κατέλαβε την πόλη της Στρώμνιτσας έτοιμη να συνεχίσει προς τα δυτικά για να συνενωθεί με τις ιταλικές δυνάμεις στην Αλβανία.

Στις 7 Απριλίου, με τη συνεργασία των Βρετανών, ο Γιουγκοσλαβικός στρατός εξαπέλυσε μια αντεπίθεση κατά της οπισθοφυλακής της ΙΙης Μεραρχίας Panzer με σκοπό να διανοίξει το πέρασμα προς την Ελλάδα αλλά αποκρούστηκε. Έτσι, το γιουγκοσλαβικό σχέδιο να κρατηθεί ανοιχτή μια δίοδος προς το νότο για να διαφύγει ο στρατός προς την Ελλάδα και να σχηματίσει με τις ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις ένα νέο “Μακεδονικό Μέτωπο”, όπως στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, απέτυχε. Την επομένη μέρα, η ΙΙ Μεραρχία Panzer πέρασε με δυσκολία μέσα από τα ορεινά περάσματα και απώθησε τις δυνάμεις της 19ης Ελληνικής Μηχανοκίνητης Μεραρχίας βορείως της Δοϊράνης.

Αναγνωρίζοντας τη δυσκολία κίνησης στο ορεινό και λασπώδες έδαφος, τμήμα της γερμανικής δύναμης εισβολής ελίχθηκε νότια περνώντας την Ελληνογιουγκοσλαβική μεθόριο και συνέχισε παρακάμπτοντας την άμυνα των ελληνικών οχυρών της “γραμμής Μεταξά” (Οχυρωματική Γραμμή Μπέλλες-Νέστος) η οποία σημείωνε σθεναρή αντίσταση ως τότε. Οι γερμανικές δυνάμεις προέλασαν σχεδόν ανεμπόδιστες και έφτασαν τις πρωινές ώρες της 9ης Απριλίου στη Θεσσαλονίκη, κόβοντας την οδική και σιδηροδρομική επικοινωνία με την ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Με την άφιξη των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη, την άνιση μάχη με τρεις ελληνικές αποδυναμωμένες Μεραρχίες και την περικύκλωση των δυνάμεων που μάχονταν στην περιοχή Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας θεώρησε πως έκανε το καθήκον του (σύμφωνα με τις οδηγίες του Γενικού Επιτελείου) και συνθηκολόγησε.

Η είδηση έφτασε ενώ οι άμυνες των ελληνικών τμημάτων στην οχυρωματική γραμμή είχαν αρχίσει να κάμπτονται και τα τελευταία οχυρά υπέστειλαν τις σημαίες τους λίγο μετά τις 13:00 και παραδόθηκαν στον Γερμανικό στρατό. Περίπου 60.000 Έλληνες στρατιώτες πέρασαν στην αιχμαλωσία με την παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Νέστο μέχρι τη Φλώρινα.

Αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση της Ταξιαρχίας Έβρου, μιας μονάδας τριών ταγμάτων πεζικού, που συγκροτήθηκε για τον έλεγχο της ελληνοτουρκικής μεθορίου κυρίως από επιστράτους και βρισκόταν εκτός της περιμέτρου της οχυρωματικής γραμμής Μπέλλες-Νέστος. Η ταξιαρχία βρισκόταν σε τακτική μειονεξία στην περίπτωση γερμανικής επίθεσης αφού δεν απολάμβανε καμίας κάλυψης.

Κατά την γερμανική επίθεση, οι προσπάθειες των Γερμανών επικεντρώθηκαν στην εκπόρθηση των οχυρών και στη διάνοιξη των οδών για τα τεθωρακισμένα τους, αφήνοντας την ταξιαρχία Έβρου σχεδόν αλώβητη. Μετά από επιβραδυντικό αγώνα, οι άνδρες της ταξιαρχίας διατάχθηκαν να περάσουν τον ποταμό προς την γειτονική και ουδέτερη ακόμα Τουρκία αντί να παραδοθούν στους Γερμανούς. Οι ‘Ελληνες στρατιώτες αφοπλίστηκαν από τους Τούρκους και συγκεντρώθηκαν αρχικά στα Ύψαλα της Ανατολικής Θράκης, απέναντι από τους Κήπους και μετά στην Πέργαμο, από όπου με ενέργειες των Βρετανών πολλοί κατέληξαν στη Μέση Ανατολή, για να υπηρετήσουν εκ νέου, με επικεφής την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση.

Μαζί τους δεν ήταν, όμως, και ο διοικητής τους, υποστράτηγος Ιωάννης Ζήσης, ο οποίος έφερε βαρέως το γεγονός του αφοπλισμού από τους Τούρκους. Αφού είδε τους άνδρες του να περνούν ασφαλείς σε τουρκικό έδαφος, ύστερα από έναν συγκινητικό λόγο στη διάρκεια του οποίου έκαψαν τις σημαίες της ταξιαρχίας, αυτοκτόνησε με το περίστροφό του.

ΠΗΓΗ https://military-history.gr