Τέως Προέδρου Σωματείου Ταχυδρόμων Νομού Αχαΐας
Εισαγωγή
Ο Αισχύλος (525/524–456 π.Χ.) θεωρείται ο «πατέρας της τραγωδίας». Ωστόσο, οι πηγές δεν μας μιλούν μόνο για την ποιητική του δημιουργία, αλλά και για τη στρατιωτική του δράση. Η παράδοση τον θέλει να πολεμά στη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), γεγονός που προσδίδει μια άλλη διάσταση στη μορφή του. Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε τις σχετικές μαρτυρίες και την αξιοπιστία τους.
Οι ιστορικές ενδείξεις
- Ο Ηρόδοτος και ο αδελφός του Κυναγείρου
Ο Ηρόδοτος αναφέρει τον ηρωικό θάνατο του Κυναγείρου, αδελφού του Αισχύλου, ο οποίος έπεσε στον Μαραθώνα προσπαθώντας να συγκρατήσει πλοίο των Περσών με τα χέρια του (Hdt. VI.114)¹. Αν και ο ίδιος ο Αισχύλος δεν κατονομάζεται, η συμμετοχή της οικογένειας στη μάχη τεκμηριώνεται. - Το επιτύμβιο επίγραμμα
Σώζεται μέσω μεταγενέστερων πηγών ένα επίγραμμα που αποδίδεται στον ίδιο τον Αισχύλο:
«Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει μνήμα … ἀλκήν δ’ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος»².
που μεταφράζεται ελεύθερα ως: «Αυτό το μνήμα καλύπτει τον Αισχύλο του Ευφορίωνα, τον Αθηναίο· / το άλσος του Μαραθώνα θα μπορούσε να μιλήσει για την ένδοξη ανδρεία του / και ο μακρυμάλλης Μήδος τον γνώρισε καλά».
Η επιγραφή δεν μνημονεύει ούτε ένα από τα έργα του, αλλά προβάλλει αποκλειστικά τη συμμετοχή του στον Μαραθώνα, δείχνοντας τι θεωρούσε ο ίδιος ή η πόλη του κορυφαία τιμή.
Παυσανίας και οι μεταγενέστερες παραδόσεις
Σημαντική είναι επίσης η μαρτυρία του Παυσανία
(Ἑλλάδος περιήγησις 1.14.5), ο οποίος αναφέρεται στην επιτύμβια επιγραφή που
αποδιδόταν στον Αισχύλο.
Το επίγραμμα έχει ως εξής:
«Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει
μνῆμα καταφθίμενον κευθόμενον Γέλας·
ἀλκὴν δ’ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι
καὶ βαθὺς Μήδουσιν ποταμὸς μαρτυρίην.»
Αυτό δείχνει ότι ήδη από τον 2ο αι. μ.Χ. η εικόνα του Αισχύλου ως Μαραθωνομάχου ήταν εδραιωμένη. Παράλληλα, βιογραφικές παραδόσεις (Vitae Aeschyli) αναφέρουν ότι πολέμησε και στις μάχες της Σαλαμίνας και των Πλαταιών⁴.
Τι δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα
- Ο Ηρόδοτος και άλλοι συγχρονικοί συγγραφείς δεν αναφέρουν ρητά τον Αισχύλο στον Μαραθώνα.
- Το επίγραμμα δεν διασώζεται σε πρωτότυπη μορφή· η απόδοση βασίζεται σε συλλογές επιγραμμάτων και μπορεί να έχει υποστεί μεταβολές.
- Δεν έχουμε πληροφορίες για τον ακριβή ρόλο ή τη θέση του Αισχύλου στη μάχη.
Η σημασία της παράδοσης
Ανεξάρτητα από την ιστορική ακρίβεια, η εικόνα του Αισχύλου ως Μαραθωνομάχου εκφράζει την αθηναϊκή αντίληψη για τον ποιητή-πολίτη. Στην κλασική Αθήνα, ο καλλιτέχνης δεν ήταν αποκομμένος από την πόλη του· αντίθετα, συμμετείχε ενεργά στις μάχες και στα κοινά. Το ότι η μνήμη του Αισχύλου τονίζει τη στρατιωτική του δράση δείχνει πώς η πόλη προέβαλλε τον συνδυασμό τέχνης και ανδρείας.
Συμπέρασμα
Ο Αισχύλος αναγνωρίζεται ως ο μέγας τραγικός ποιητής, αλλά η παράδοση τον θέλει ταυτόχρονα και Μαραθωνομάχο. Αν και δεν διαθέτουμε άμεση μαρτυρία από σύγχρονο του γεγονότος συγγραφέα, οι ενδείξεις (ο αδελφός του Κυναγείρου, το επίγραμμα, οι βιογραφίες) καθιστούν τη συμμετοχή του εξαιρετικά πιθανή. Ο ίδιος φαίνεται ότι επιθυμούσε να θυμάται η πόλη όχι τόσο την καλλιτεχνική του δημιουργία, όσο την πολεμική του αρετή. Έτσι, η μορφή του ενώνει το πεδίο της μάχης με τη σκηνή του θεάτρου: τον Μαραθώνα με την τραγωδία.
Βιβλιογραφία – Παραπομπές
- Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι VI.114.
- Παράδοση του επιτυμβίου επιγράμματος, βλ. Anthologia Graeca VII.405.
- Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις I.14.5.
- Βλ. Vitae Aeschyli (ψευδοβιογραφίες που διασώζονται σε βυζαντινά χειρόγραφα).
- Sommerstein, A. H., Aeschylus: Life and Works, Oxford University Press, 2002.
- Pelling, C., “Aeschylus and Marathon”, στο Classical Quarterly 53 (2003), σ. 17-34.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου