Δρ. Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Με τεράστιο ενδιαφέρον αναμένεται η ετήσια Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουνίας αυτή την εβδομάδα, με πολλές διμερείς και πολυμερείς επαφές ανάμεσα στους ηγέτες και κύριους αξιωματούχους των κρατών της Ατλαντικής Συμμαχίας, με βασικά θέματα την ευρωπαϊκή ασφάλεια, το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία, τη νέα στρατηγική της Συμμαχίας, τις σχέσεις του ΝΑΤΟ με τα κράτη του Ειρηνικού, την παρατηρούμενη αστάθεια στη Ρωσία και φυσικά τις απειλές από Ρωσία και Κίνα.
Η Σύνοδος έρχεται ένα χρόνο μετά την ιστορική Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης, όπου οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ συμφώνησαν σε μια νέα στρατηγική αντίληψη, η οποία χαρακτήριζε τη Ρωσία ως άμεση απειλή και καθόρισε μια νέα στρατηγική προωθημένης άμυνας για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας κατά των συμμάχων. Επίσης, μέχρι την τελευταία εβδομάδα συνεχίζονταν οι υψηλόβαθμες επαφές ΗΠΑ-Σουηδίας στην Ουάσιγκτον αλλά και Τουρκίας-Σουηδίας-Φινλανδίας-ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Στο περιθώριο
Πέραν των διεθνών επαφών που προφανώς θα είναι επικεντρωμένες στην Ουκρανία, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής μεταξύ άλλων θα λάβει χώρα, ύστερα από αρκετούς μήνες εντάσεων ως και διαρκή προκλητική και απειλητική ρητορική από πλευράς Αγκυρας, συνάντηση ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Παρά τα αρκετά ενδιάμεσα θετικά βήματα από Αθήνα και Αγκυρα η κατάσταση είναι δύσκολη και μεταξύ άλλων θα εξεταστούν ζητήματα όπως η επανάληψη των διπλωματικών επαφών σε επίπεδο επιτροπών υψηλόβαθμων διπλωματών, η οικονομική διπλωματία, η επιστροφή στις επαφές για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης κ.λπ. Ας μη λησμονούμε ότι η Αγκυρα πάντοτε επιδιώκει διευρυμένη και πολυθεματική ατζέντα για τις συζητήσεις, ενώ πάγια θέση μας είναι ότι συζητάμε μόνο για τις θαλάσσιες ζώνες. Οι επαφές θα είναι δύσκολες και ειδικά με την πρόσφατα ενισχυμένη ομάδα του Ερντογάν.
Η παρουσία του έμπειρου Χακάν Φιντάν (επί 13 χρόνια επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών) ως νέου υπ. Εξωτερικών (με αμερικανικές υψηλόβαθμες διασυνδέσεις), σε συνδυασμό με την τοποθέτηση του Καλίν στη μυστική υπηρεσία ΜΙΤ και του πρέσβη Κίλιτς στη θέση του Καλίν, προφανώς δημιουργεί επιπρόσθετο ενδιαφέρον. Από την άλλη πλευρά, ο νέος υπ. Αμυνας και πρώην αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στρατηγός εν αποστρατεία Γιασάρ Γκιουλέρ ποτέ δεν διαφοροποιούνταν από τις θέσεις Ερντογάν (υπηρέτησε ως υπαρχηγός και αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και αρχηγός της Στρατοχωροφυλακής. Σε λιγότερο από ένα μήνα θα διαμορφωθεί η νέα ηγεσία των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στις τακτικές κρίσεις).
Ο νέος πρέσβης της Τουρκίας στην Αθήνα (εδώ και 4-5 μήνες) Τσαγατάι Ερτσιγιές είναι ειδικός στα θέματα του Δικαίου της Θάλασσας και πριν έρθει στη χώρα μας ήταν γενικός διευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων και Ναυτιλίας του τουρκικού υπ. Εξωτερικών. Πρόκειται για πολύπειρο διπλωμάτη ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά τα ελληνοτουρκικά με τα οποία ασχολείται ήδη από το 1987. Ο ίδιος έχει, άλλωστε, πάρει μέρος κατά διαστήματα και στις διερευνητικές επαφές των τελευταίων ετών μαζί με τον γνωστό υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ.
Αναφορικά με την επανάληψη των διμερών επαφών μας με την Αγκυρα καθοριστικός είναι ο ρόλος των Αμερικανών, των Γερμανών, αλλά και σε νατοϊκά θέματα του γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ του οποίου η θητεία ανανεώθηκε για άλλους 15 μήνες.
Πέραν των ελληνοτουρκικών ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα ελληνοαλβανικά, στις αποσταθεροποιητικές κινήσεις των Σέρβων (κυρίως) στο Κόσοβο, στον ύπουλο ρόλο της Ρωσίας στα δυτικά Βαλκάνια, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή μας (και όχι μόνο), σε συνδυασμό με τη νέα στρατηγική της Ατλαντικής Συμμαχίας που θα υιοθετηθεί στο Βίλνιους και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.
Το σίγουρο είναι ότι ο πρωθυπουργός και ο δυνατός γνώστης των θεμάτων (ειδικά από νομικής πλευράς) νέος υπ. Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης θα έχουν πάρα πολλή δουλειά μπροστά τους.
Πότε θα ενταχθεί η Ουκρανία στη Βορειοατλαντική Συμμαχία
Αν και η Ουκρανία υπέβαλε επίσημα αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ το 2022, όλα τα κράτη έχουν παραδεχτεί ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ πριν τελειώσει ο πόλεμος με τη Ρωσία. Ο Β. Ζελένσκι την περασμένη εβδομάδα είπε: «Τονίζω για άλλη μια φορά, εμείς καταλαβαίνουμε ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν μπορούμε να γίνουμε μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι μετά τον πόλεμο θα είμαστε».
Ως εκ τούτου, η Ουκρανία θα αναζητήσει συμμάχους στο ΝΑΤΟ για να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στη Σύνοδο ότι η υποψηφιότητά της για ένταξη βρίσκεται στα σκαριά. Ωστόσο, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν είναι στην ίδια σελίδα σχετικά με το τι μπορούν να προσφέρουν στην Ουκρανία στο Βίλνιους.
Επιφυλακτικότητα
Ορισμένοι σύμμαχοι, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γερμανίας και των χωρών της νότιας Ευρώπης, είναι επιφυλακτικοί για την επανάληψη της δήλωσης του Βουκουρεστίου του 2008, όπου η Ουκρανία και η Γεωργία προσφέρθηκαν για μελλοντική ένταξη χωρίς πρακτικά βήματα να ακολουθήσουν και η Ρωσία υποκίνησε παγωμένες συγκρούσεις και στις δύο χώρες. Οι πιο δυναμικοί σύμμαχοι, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βαλτικής, της Πολωνίας και της Κεντρικής Ευρώπης, αισθάνονται ότι η Ουκρανία έχει αποδείξει την αξία της στο ΝΑΤΟ στο πεδίο της μάχης και ότι η αυξανόμενη στρατιωτική της ανδρεία θα εξυπηρετούσε καλά τη συμμαχία στην αποτροπή μελλοντικής ρωσικής επιθετικότητας. Υποστηρίζουν επίσης ότι κάθε δισταγμός δίνει ουσιαστικά στη Ρωσία δικαίωμα βέτο για την ένταξη της Ουκρανίας (θέση με την οποία συντάσσεται ο υπογράφων).
Η πιο πιθανή έκβαση βρίσκεται ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους, όπου σύμμαχοι, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και τα βόρεια ευρωπαϊκά κράτη, προτιμούν να προχωρήσουν περισσότερο από το Βουκουρέστι, αλλά να σταματήσουν πριν από την ένταξη. Για παράδειγμα, ο Μακρόν είπε ότι η Ουκρανία πρέπει να λάβει ένα «μονοπάτι» ένταξης, ενώ ο υπ. Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Τζέιμς Κλέβερλι είπε ότι το Λονδίνο θα ήταν «πολύ υποστηρικτικό» σε μια ταχεία ενταξιακή διαδικασία. Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ έχει ήδη ανακοινώσει τη φιλοδοξία να πραγματοποιηθεί το πρώτο Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ουκρανίας στο Βίλνιους με τον Ζελένσκι να είναι παρών. Ενα άλλο συγκεκριμένο βήμα θα μπορούσε να είναι η άρση της απαίτησης για την Ουκρανία να ολοκληρώσει το Σχέδιο Δράσης Ενταξης (MAP) το οποίο επίσης δεν ίσχυσε για τη διαδικασία ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας.
Στο τραπέζι οι «διαβεβαιώσεις ασφαλείας» για το Κίεβο
Η συζήτηση γύρω από την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας ή διαβεβαιώσεων στην Ουκρανία κατά μιας μελλοντικής ρωσικής επιθετικότητας μπορεί επίσης να κορυφωθεί στο Βίλνιους. Η Ουκρανία θα επιδιώξει να βελτιώσει το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994 που παρείχε «διαβεβαιώσεις ασφαλείας» ότι ούτε η Ρωσία ούτε το Ηνωμένο Βασίλειο ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιούσαν βία κατά της Ουκρανίας αφού παρέδωσε τα πυρηνικά της όπλα. Ο Ζελένσκι κατέστησε σαφές ότι δεν βλέπει τις διαβεβαιώσεις ασφαλείας ως υποκατάστατο της ένταξης στο ΝΑΤΟ, αλλά ως παράγοντα-«κλειδί». Υπάρχει πρόσφατο προηγούμενο με την παροχή «αμοιβαίας διασφάλισης ασφάλειας» από το Ηνωμένο Βασίλειο στη Φινλανδία και τη Σουηδία κατά τη διαδικασία προσχώρησης.
Η εκκρεμότητα της Σουηδίας
Παρόλο που η Σουηδία και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα ήθελαν να προσχωρήσουν πριν από τη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους, οι δύο αντιρρησίες στην αίτηση της Στοκχόλμης, η Ουγγαρία και η Τουρκία, δεν βιάζονται να την επικυρώσουν μέχρι τότε. Η Αγκυρα έχει υπογράψει κοινό μνημόνιο για να άρει τις αντιρρήσεις της για τo αίτημα της Σουηδίας από τη Μαδρίτη το 2022. Αν και αυτές οι απαιτήσεις είναι εντελώς απαράδεκτες για τη Σουηδία, δεδομένης της δέσμευσης για την ελευθερία του λόγου, η Στοκχόλμη έχει λάβει αξιόπιστα μέτρα για να αντιμετωπίσει ορισμένες από τις ανησυχίες της Αγκυρας, όπως η ψήφιση αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας και η άρση του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία. Ολα είναι πιθανά, αλλά έχουν στενέψει τα χρονικά περιθώρια ειδικά για το Βίλνιους, με την περίπτωση της Τουρκίας πιο δύσκολη συγκριτικά με της Βουδαπέστης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου