Κρίση των Ιμίων 26 χρόνια μετά: Τα παθήματα να γίνονται μαθήματα

Δρ. Παναγιώτης Ήφαιστος
Ομ. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών,
Παν/μιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

Η μεγάλη αφετηρία των νέων τουρκικών αναθεωρητικών αξιώσεων και κλιμάκωσης των απειλών.

«Το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία». Εξ ου και οι εισαγγελικές κατηγορίες, οι ιστορικές δίκες και οι ιστορικές καταδίκες είναι περιττές. Αυτό που πάντα χρειάζεται να γίνεται είναι αντικειμενική περιγραφή σημαντικών ιστορικών γεγονότων όπως η κρίση των Ιμίων, ούτως ώστε τα παθήματα να γίνονται μαθήματα.

Το 1995-96 ήταν κομβική στιγμή. Για την κρίση αυτή έχουν γραφτεί πολλά και από σχεδόν όλους τους εμπλεκόμενους. Ενίοτε για να δοθεί η δική τους ερμηνεία χωρίς πάντοτε να τεκμηριώνεται αυτή η ερμηνεία. Εξαιρούνται κείμενα που περιέχουν πρωτογενείς πηγές που είναι αδύνατο να διαψευστούν.

Και πάλι, υπάρχει ο κίνδυνος αποσπασματικών πληροφοριών που δεν συνεκτιμούν δεόντως την μεγάλη εικόνα, εδώ τις διαχρονικές Ελληνοτουρκικές σχέσεις και συμμαχικές σχέσεις, την στρατηγική κουλτούρα και άρτιων κρατικών επιτελείων κρατικών λειτουργών. 

Σε ένα πολιτισμένο και πολιτικά χρήσιμο διάλογο, επίσης, οι ερμηνείες όλων δεν πρέπει να υποτιμούν την νοημοσύνη των άλλων, και μάλιστα επί ζητημάτων που είναι πασίγνωστα, πασίδηλα και καταμαρτυρούμενα.

Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι, η κρίση των Ιμίων αποτέλεσε μεγάλο σταθμό της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. 

Δρομολόγησε διεύρυνση των Τουρκικών αναθεωρητικών αξιώσεων και αποφάσεις που δεν εκπληρώνουν τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου για την Ελληνική Επικράτεια και κατέδειξε θεσμικά και πολιτικά ελλείμματα και παθογένειες. Εύλογα κανείς διερωτάται εάν αυτά τα ελλείμματα συνεχίζονται.

Σε ένα σύντομο κείμενο όπως το παρόν, θα περιοριστούμε μερικές μόνο πτυχές που σε κάθε κράτος θεωρούνται κύριες και σημαντικές.

Στρατηγική κουλτούρα και κυρίαρχες παραδοχές την δεκαετία του 1990

Κατά πρώτον, οι κυρίαρχες θέσεις στο στοχαστικό και πολιτικό περιβάλλον της δεκαετίας του 1990 καταμαρτυρούν ότι δεν είχε συνειδητοποιηθεί τι συνέβαινε στην Μεταψυχροπολεμική εποχή. Μονολεκτικά αναφέρονται πολύ γνωστές κυρίαρχες γνώμες, συχνά επιστημονικά μεταμφιεσμένες, αλλά και πολιτικά πολύ διαδεδομένες. Η κυρίαρχη άποψη είναι ότι εισήλθαμε σε περίπου ανθόσπαρτη «παγκοσμιοποιημένη» φάση.

Αναρίθμητες θέσεις και δηλώσεις υποστήριζαν ότι «τελείωσε ο πόλεμος», ότι η έννοια εθνικό συμφέρον είναι ανύπαρκτη και «ιδιοτροπία κάποιων Ελλήνων» (και το Ελληνικό εθνικό συμφέρον «εθνικό συμφέρον της Μαριορής»), ότι η αποτρεπτική στρατηγική είναι εθνικιστική και αποσταθεροποιητική, ότι ο κόσμος όπου πλέον κυριαρχούν διεθνικοί δρώντες λειτουργεί με όρους ωφελιμιστικούς και χρησιμοθηρικούς διεθνικών δρώντων και ότι οι αναλύσεις που μιλούσαν για τουρκική αναθεωρητική απειλή ήταν λάθος ή υπερβολικές. 

Αυτά υποδήλωναν έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας στις πιο ακραίες εκδοχές του με αποτέλεσμα να μην ευνοείται η ανάπτυξη εθνικής αποτρεπτικής στρατηγικής.

Αυτό καταμαρτυρήθηκε από πολλά άλλα, αλλά κυρίως με το ακραία παράνομο casus belli όσον  αφορά την εκπλήρωση των προνοιών του διεθνούς δικαίου για την Ελληνική Επικράτεια και με την ολιγοήμερη αλλά αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον κρίσης των Ιμίων.

Καταμαρτυρήθηκε επίσης από την ευκολία με την οποία στην συνέχεια βασικά εγκαταλείφθηκε ο παμμέγιστης σημασίας για την Ελληνική εθνική ασφάλεια Ενιαίος Αμυντικός Χώρος με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ως προς αυτό υπογραμμίζεται ότι τόσο ο τότε πρωθυπουργό, ο τότε Υπουργός Άμυνας, ο ΑΓΕΕΘΑ και αρκετοί άλλοι είχαν πειστεί και εργαστεί σκληρά για να θεμελιωθεί η στρατηγική σύζευξη με την Κυπριακή Δημοκρατία όπου ζει το ένα δέκατο του Ελληνισμού.

Παρόμοια, δόθηκε και αγώνας για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για να αποκτηθούν πολιτικά και νομικά ερείσματα τα οποία μαζί με τον ΕΑΧ και μια ισχυρή αποτρεπτική στρατηγική θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολιτικές διεξόδους και σταθεροποίηση των σχέσεων με την Τουρκία.

Τουτέστιν, από θέση ισορροπίας εφαρμογή του διεθνούς δικαίου στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και διέξοδο στο κυπριακό με όρους ευρωπαϊκού νομικού κεκτημένου που θα δημιουργούσε προϋποθέσεις βιώσιμου κράτους χωρίς έξωθεν επεμβάσεις. Και για αυτά η κρίση αποδείχθηκε καταλυτική για την αποδυνάμωσή τους.

Μετέπειτα εξοπλισμοί, πάντως, δεν εντάχθηκαν σε μια λογική ενίσχυσης της αποτρεπτικής στρατηγικής αλλά με τους τρόπους που όλοι ξέρουμε εντάχθηκαν σε μια λογική κατευνασμού.   

ΠΗΓΗ huffingtonpost