Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός
Οι ελληνικές αποικίες στην πλευρά της Μικράς Ασίας που βλέπει προς το Αιγαίο, διακρίνονται σε αιολικές, ιωνικές και δωρικές. Τον 12ον -11ov π.Χ. αιώνα έχουμε την πρώτη και δεύτερη αιολική μετανάστευση. Αιολείς απ’ την ηπειρωτική Ελλάδα (Φωκίδα, Λοκρίδα, Βοιωτία, Θεσσαλία κ.α.) διαπλέουν το Αιγαίο για ν’ αναζητήσουν νέες πατρίδες και φτάνουν στις βορειοδυτικές ακτές της Μ. Ασίας και στα απέναντι νησιά Λέσβο, Τένεδο κι άλλες περιοχές. Πιο γνωστές αποικίες απ’ αυτές που ίδρυσαν ήταν η Κύμη και η Λέσβος. Απ’ τις αποικίες αυτές ιδρύθηκαν άλλες δώδεκα, απ’ τις οποίες οι πιο αξιόλογες αποτέλεσαν την Αιολική Δωδεκάπολη (Ομοσπονδία).
Τη Δωδεκάπολη αποτελούσαν: Η Κύμη (που ονομαζόταν και Φρικωνίς), η Λάρισα, το Νέο Τείχος, η Τήμνος, η Κίλλη (Κίλλα), το Νότιον, η Αιγιρόεσσα, η Πιτάνη, αι Αιγαί, η Μυρίνη, η Εριναία και η Σμύρνη.
Η Σμύρνη, βέβαια, ξεχώρισε από τις άλλες και τελικά συντάχθηκε με τις ιωνικές αποικίες πριν απ’ το 680 π.Χ.
Ερευνώντας για αρχαιότερους κατοίκους της φωκαϊκής περιοχής, πριν τον ιωνικό αποικισμό, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στην περιοχή αυτή κατοικούσαν πληθυσμοί ήδη απ’ τη νεολιθική εποχή και την εποχή του ορείχαλκου. Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από τη μελέτη αρχαιολογικών ευρημάτων που βρέθηκαν στην περιοχή γύρω απ’ τις Φώκιες, όπως ο Λουτρός και η Πελεκητή, που απέχει μια ώρα στον δρόμο για το Μπαγάρασι και από ευρήματα που βρέθηκαν στα υψώματα Μάλτεπε, στης Γριάς το Σωρό και στους Μύλους του Μπακαθανάση.
Τα ευρήματα στους βράχους των Μύλων του Μπακαθανάση, στης Γριάς τον Σωρό ή Βράχο του Μουλαρά ή Βράχους του Κατιρτζή και στη Χρυσοσπηλιώτισσα τα αναφέρει ο Α. Παπαδόπουλος του Κεραμέως, στο βιβλίο του Φωκαϊκά (1897), και τα επιβεβαιώνει ο Σαρτιώ με τις αρχαιολογικές έρευνές του, κατά τις οποίες βρήκε και μια σειρά λαξεμένων βράχων σε σχήμα σκαλοπατιών με γωνιές ορθογώνιες, όπου επάνω τους υπήρχαν σκαλισμένες εικόνες από τοπικές θεότητες.
Στα βόρεια της πόλης, σε μια κοιλάδα, υπάρχει η νεκρόπολη, όπου οι τάφοι έχουν διάφορα μεγέθη και είναι λαξεμένοι σε βράχους, με μια εγκοπή (πατούρα) επάνω, για να εφαρμόζει το κάλυμμα.
Οι τάφοι αυτοί φαίνεται, χωρίς να μπορεί να το πει κανείς με βεβαιότητα, ότι είναι φρυγικοί και πιθανόν να ξαναχρησιμοποιήθηκαν αργότερα απ’ τους Έλληνες.
Στη βάση του λόφου του Μπακαθανάση και σε διάφορα επίπεδα του εδάφους βρέθηκαν αγαλματίδια και κεραμικά ελληνιστικής εποχής. Σε κοντινό αμπέλι βρέθηκαν μια μικρή βάση από μάρμαρο και, σε βάθος πέντε μέτρων απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, δυο σαρκοφάγοι, άντρα και γυναίκας.
Σ’ ένα άλλο σημείο, ο πέτρινος λόφος του Μπακαθανάση παρουσιάζει μια προεξοχή σαν είδος κύβου και μια ταράτσα, που εξέχει σαν αρχαία κατασκευή θεάτρου, χωρίς αυτό να μπορούμε να το πούμε και πάλι με βεβαιότητα.
Πότε χάθηκαν αυτοί οι λαοί είναι άγνωστο. Πιθανόν, άλλοι τους να εκδιώχθηκαν κι άλλοι να συγχωνεύτηκαν με τους Λέλεγες, οι οποίοι στη συνέχεια εκδιώχθηκαν απ’ τους Αιολείς.
Οι Ίωνες εγκαταστάθηκαν κι αυτοί στις πόλεις των Καρών και των Λελέγων, στην περιοχή απ’ τη Μίλητο μέχρι τη Φώκαια.
Οι οικισμοί των αρχαιοτάτων αυτών αποίκων ήταν εγκατεστημένοι σε τοποθεσίες παραθαλάσσιες και κατά προτίμηση σε πλαγιές χαμηλών λόφων, για να προστατεύονται απ’ τα στοιχεία της φύσης, όπως οι πλημμύρες, καθώς και από τους εξωτερικούς επιδρομείς.
Τον 11o -10ο π.Χ. αιώνα οι Ίωνες, πιεζόμενοι απ’ τους Αχαιούς στην Πελοπόννησο έρχονται στην Αττική, Β.Α. Πελοπόννησο, Φωκίδα, Εύβοια και σε διάφορα νησιά. Η κάθοδος των Δωριέων ανάγκασε πάλι τους Ίωνες σε νέα μετανάστευση προς τη Μ. Ασία, Συρία και Κύπρο. Απ’ την Πελοπόννησο, Αττική, Εύβοια, Φωκίδα, νησιά, φεύγουν σε διαδοχικά κύματα κι ακολουθώντας τους Αιολείς, τους εκτοπίζουν από μερικές αποικίες τους και μετά γίνονται κύριοι των κεντροδυτικών παραλίων της Μ. Ασίας και των απέναντι νησιών Χίου και Σάμου. Σ’ αυτήν την περιοχή, που την ονόμασαν Ιωνία, ίδρυσαν τις δώδεκα και πιο γνωστές αποικίες, που αποτέλεσαν την Ιωνική Δωδεκάπολη (Ομοσπονδία).
Οι πιο σπουδαίες κι αρχαιότερες ιωνικές αποικίες ήταν λοιπόν δώδεκα, όπως κι οι αιολικές, αλλά αυτές οι τελευταίες έχασαν τελικά τη Σμύρνη, η οποία συντάχθηκε με τις ιωνικές αποικίες πριν απ’ το 680 π.Χ.
Απ’ τις ιωνικές πόλεις, πρώτη προς τα νότια ήταν η Μίλητος. Έπειτα έρχονταν η Μυούς και η Πριήνη, στη Ν.Δ. Καρία κι αυτές, κοντά στις εκβολές του Μαιάνδρου ποταμού. Οι τρεις αυτές πόλεις βρίσκονταν στην Καρία και οι κάτοικοί τους μιλούσαν την ίδια διάλεκτο.
Στη Λυδία βρίσκονταν: Η Έφεσος, κοντά στις εκβολές του Κάιστρου ποταμού, η Κολοφών, η Λέβεδος, δυτικά της Σμύρνης, η Τεώς, οι Κλαζομενές κοντά στα σημερινά Βουρλά, η Φώκαια στον Φωκαϊκό Κόλπο, κοντά στη Σμύρνη, που μιλούσαν κι αυτές ιδιαίτερη διάλεκτο.
Η Χίος και οι Ερυθρές, που βρισκόταν στον μυχό του κόλπου της Ερυθραίας, είχαν και αυτές τη δική τους ιδιαίτερη διάλεκτο, ενώ στη Σάμο μιλούσαν και πάλι διαφορετική διάλεκτο.
Έτσι, στις παραπάνω ιωνικές πόλεις μιλούσαν συνολικά τέσσερις διαλέκτους, που ταυτίζονταν με την αττική διάλεκτο.
Πολλές πόλεις της Ιωνίας αναφέρονται να υπάρχουν και πριν απ’ την ιωνική αποίκηση, το βέβαιο όμως για δύο απ’ αυτές, τις Κλαζομενές και τη Φώκαια, είναι να θεωρούνται ανέκαθεν ιωνικές.
Οι Ίωνες έχτιζαν τις πόλεις τους σε τοποθεσίες με ήπιο κλίμα και με καταγάλανο ουρανό. Όλες οι περιοχές βόρεια της Ιωνίας υπέφεραν απ’ το κρύο και την υγρασία, ενώ οι νοτιότερες απ’ τη ζέστη και την ξηρασία.
Οι Ίωνες, στο ακρωτήρι της Μυκάλης, ίδρυσαν το ιερό του Ποσειδώνα κι όλοι μαζί συγκεντρώνονταν εκεί μια φορά τον χρόνο, για να γιορτάσουν τα «Πανιώνια», τη μεγάλη θρησκευτική κι εθνική γιορτή τους. Επίσης, συγκεντρώνονταν εκεί για ν’ αντιμετωπίσουν διάφορες κρίσιμες καταστάσεις. Την επιστασία στα Πανιώνια την είχαν οι κάτοικοι της Πριήνης.
Επισημότερες ιωνικές πόλεις ήταν η Μίλητος, η Έφεσος, η Φώκαια, η Σάμος και η Χίος.
Οι Δωριείς ακολούθησαν στον αποικισμό τούς Ίωνες και σε μερικές περιπτώσεις προηγήθηκαν ελάχιστα απ’ αυτούς.
Οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στα νότια παράλια της Μ. Ασίας και στα νησιά Κω και Ρόδο. Οι κυριότερες πόλεις τους αποτέλεσαν τη «Δωρική Εξάπολη», αλλά με την αποπομπή της Αλικαρνασσού, αυτή έμεινε Πεντάπολη.
Οι έξι αρχικά δωρικές πόλεις ήταν η Κάμυρος, Λίνδος και Ιάλυσσος στη Ρόδο, η Κως στο νησί Κω, η Κνίδος και Αλικαρνασσός στα παράλια της Μ. Ασίας.
Η Φώκαια είναι παράλια πόλη και λιμάνι της Μ. Ασίας της κατοπινής Λυδίας. Ιδρύθηκε περίπου τον 8ο π.Χ. αιώνα, ίσως και παλαιότερα, στην περιοχή που πιο μπροστά κατοικούσαν Αιολείς απ’ την Κύμη. Έτσι αποτελεί την αρχή της Ιωνίας και το τέλος της Αιολίδας.
Όσο για την ονομασία της, άλλοι υποστηρίζουν ότι την πήρε γιατί πολλοί άποικοι κατάγονταν απ’ τη Φωκίδα, ενώ άλλοι γιατί απ’ την περιοχή αυτή περνούσαν οι φώκιες της Μεσογείου. Τη δεύτερη αυτή υπόθεση ενισχύει κι ένα νόμισμα της πόλης στο οποίο ήταν χαραγμένο ένα κεφάλι φώκιας.
Κατά μία παράδοση, η κυρίως χώρα (όπου κατοίκησαν οι πρώτοι άποικοι) ήταν ένα πετρώδες νησί, το οποίο οι Φωκαείς ένωσαν κατόπιν με τη στεριά.
Η κύρια ασχολία των αποίκων ήταν η ναυτιλία και το εμπόριο. Η περίοδος 605-560 π.Χ. είναι η πιο ένδοξη εποχή της εμπορικής θαλασσοκρατορίας για τους Φωκαείς, που διατηρήθηκε μέχρι την εποχή της βασιλείας του Κροίσου, σαράντα τέσσερα ολόκληρα χρόνια.
Οι πιο δραστήριες στο εμπόριο και τον αποικισμό ιωνικές πόλεις ήταν η Μίλητος και η Φώκαια. Η Μίλητος ήταν μεγάλη εμπορική δύναμη, αλλά στράφηκε προς το εσωτερικό της Ασίας και τον Εύξεινο Πόντο. Η Φώκαια ήταν απ’ τις πιο μικρές πόλεις της Ιωνίας, αλλά κι η πιο δραστήρια στο εμπόριο και τον αποικισμό. Όταν στο τέλος του 7ου αιώνα παρουσιάστηκε ανάγκη να δημιουργήσει νέες αποικίες, βρήκε πιασμένες από άλλους τις πιο κατάλληλες (κοντινές) περιοχές κι έτσι, αφού ίδρυσε το 654 π.Χ. τη Λάμψακο στον Ελλήσποντο, στράφηκε μόνη αυτή απ’ όλες τις άλλες ιωνικές πόλεις προς τη Δυτική Μεσόγειο (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία) και ίδρυσε εκεί ονομαστές αποικίες.
……………………..
Απόσπασμα από το βιβλίο του Νικολάου Αχ. Χόρμπου, Παλαιά Φώκαια Μικράς Ασίας, που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου