Ποιήματα, σκίτσα και διάλογος του Νίκου Λυγερού για το Αρτσάχ

Ακίνητη Αντίσταση

Ακίνητη Αντίσταση έβλεπε
αυτός που δεν κοιτούσε
το βάθος της ιστορίας
κι όμως με αυτόν τον τρόπο
καταφέραμε να ζήσουμε
μέσα στο χρόνο
την ώρα που οι άλλοι
έκλεβαν το χώρο
για να πουν ότι υπάρχουν
μέσα από ένα έγκλημα ειρήνης
που παρέμεινε άγνωστο.

Μοιρολόι γυναικών

Κάποιος έπρεπε να κλάψει
αλλά κανείς δεν το ήθελε
τότε τρεις γυναίκες
αποφάσισαν να αντέξουν
ακόμα και τη γενοκτονία
για να σταθούν ως άνθρωποι
ως αντάξιες ζωές
ακόμα κι αν η κοινωνία
είχε πάψει να έχει νόημα
δίχως καμιά πράξη.
Τότε οι γυναίκες
άρχισαν το μοιρολόι

Η συγκίνηση των δικών μας

Ακόμα και αν δεν ήμασταν
ούτε από την Αρμενία
ούτε από το Αρτσάχ,
οι δικοί μας εκεί
ένιωσαν ότι τους ανήκουμε
διότι μόνο η ανθρωπιά
είχε σημασία μεταξύ μας,
ήξεραν και αυτοί
ότι το έδαφος μας
είναι πρώτα οι δικοί μας
και γι' αυτό δεν το εγκαταλείπουμε
ακόμα και νεκροί.

Ουτοπία και Artsakh
Μετάφραση από τα γαλλικά Σάνη Καπράγκου

«When the Self – Defense Forces of Karabakh liberated Shushi, military experts simply did not believe it: taking Shushi simply was not deemed possible.»



«Όταν οι Δυνάμεις Αυτο-Άμυνας του Καραμπάχ ελευθέρωσαν το Shushi, στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες απλώς δεν το πίστευαν: να καταλάβεις το Shushi απλώς δεν εθεωρείτο δυνατόν.»



Η κατάληψη του Shushi έμοιαζε αδύνατη.
Ήτανε μία ουτοπία για τους ειδικούς.
Κι ωστόσο για τους ανθρώπους μας
η πραγματικότητα τούτη ήτανε απτή.
Είναι το ίδιο με τη σύγκρουση,
η ομάδα του Minsk την κοιτάζει
ως εάν ήτανε ανεξήγητη
και μετά μια μέρα θα ανακαλύψει
πως η ουτοπία είχε πραγματοποιηθεί
από μια χούφτα ανθρώπων
ικανή να υπερνικήσει το ύψιστο
για να τσακίσει την πύλη.

Μια κηλίδα κόκκινη στον χάρτη
Μετάφραση από τα γαλλικά Σάνη Καπράγκου




Για ορισμένους το Artsakh
δεν είναι παρά μία απλή
κηλίδα πάνω στον χάρτη
προπαντός όταν εξετάζουν
τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή,
για μας ωστόσο
είναι ο σπόρος του ροδιού
ο οποίος δίνει ένα νόημα στο χαρτί
που δίχως εκείνον δεν θά ’ταν
παρά μια κάρτα ενός παιγνιδιού καζίνου.


Η βούληση του Artsakh
Μετάφραση από τα γαλλικά Σάνη Καπράγκου




Η βούληση του Artsakh
δεν είν’ ένας ευσεβής πόθος
μα μία ριζωμένη πραγματικότητα
βαθιά μέσα στα βουνά
που διαλαλεί υψιτενώς και ρωμαλέα
κατά των αδίκων και των εχθρών
πως κανείς Αρμένιος
δεν θα εγκαταλείψει τη γη τούτη
στον τουρκικό εξαναγκασμό
διότι το πνεύμα αυτής της περιοχής
δεν είν’ άλλο από κείνο της αρμενικότητας.



Artsakh, αγάπη μου
Μετάφραση από τα γαλλικά Σάνη Καπράγκου




Εάν δεν έχεις ζήσει εκεί,
εάν δεν έχεις εκεί πάει τρεις φορές,
δεν μπορείς να κατανοήσεις
το Artsakh, αγάπη μου
και δεν μπορείς να ιδείς
την αντίσταση των βουνών
ούτε κι εκείνη των ανθρώπων.
Ούτε μπορείς να συλλάβεις
τον αρμενικό μας πόνο
όταν ξαναβρίσκουμε
τις εκκλησίες μας, τα μοναστήρια μας
διάτρητα από τα βόλια των εχθρών
στις απόπειρές τους
να σβήσουν κάθε ίχνος.

Λευκά τοπία

Λευκά τοπία ανώνυμα
υπήρχαν παντού
πάνω στη γη
αλλά λευκή έρημο
με ανθρώπινη όαση
δεν είχαμε συναντήσει
πουθενά αλλού
λες κι ένα κομμάτι
του φωτεινού ουρανού
να είχε αγγίξει
τη μικρή πατρίδα
με τις μεγάλες ψυχές.



Το πάθος της βουλευτίνας


Δεν σηκώθηκε για να μιλήσει
αλλά για να αντισταθεί!
Είχε βαρεθεί και σιχαθεί
αυτούς που της εξηγούσαν
ότι ένα μικρός λαός στον Καύκασο
δεν μπορεί παρά να είναι εξαρτημένος
από τις μεγάλες δυνάμεις.
Έτσι με το πάθος τους είπε
ότι εδώ γεννήθηκαν
κι εδώ θα πεθάνουν.
Ας το ξέρουν!


Άλλος ένας λαός που δεν φοβάται

Στο Αρτσάχ υπάρχει
άλλος ένας λαός που δεν φοβάται
ούτε τους μεγάλους ούτε τους εχθρούς
διότι δεν έχει άλλη επιλογή
αν δεν θέλει να ξεχάσει
ούτε τους προγόνους του
ούτε την ιστορία του.
Ακόμα και φτωχός για τους άλλους
δεν ζητά τίποτα από κανέναν
και φιλοξενεί τους φίλους
για να δείξει με αξιοπρέπεια
όχι τις δοκιμασίες του
αλλά την αγάπη του.


Το Αρτσάχ ως παράδειγμα αντίστασης

Όταν μιλούν οι δικοί μας
για τα βουνά και τους δικούς τους
δεν αναφέρονται μόνο
στην απελευθέρωση
αλλά και στην Σπάρτη
για τον επόμενο αγώνα.
Μετά από τόσους νεκρούς
και τόσες θυσίες
οι Σπαρτιάτες παραμένουν
το σημείο αναφοράς
όταν οι άλλοι προσπαθούν
με τις εξελίξεις
να τους φοβερίσουν.
Και το μήνυμα από τους βουλευτές
άντρες και γυναίκες είναι το ίδιο
δεν πρόκειται να αφήσουμε τίποτα
αν θέλετε ελάτε
να το πάρετε.


Η ανθρώπινη γλώσσα

Όταν οι δικοί σου άνθρωποι
δεν έχουν τη γλώσσα
για να σου πουν πως νιώθουν
τότε ακόμα και η νοηματική
δεν τους αρκεί να εκφραστούν
παρά μόνο αν σε αγγίξουν
με την αγκαλιά τους
και τα δικά τους φιλιά
πέρα από τους κώδικες
της κοινωνίας των αρχών
αλλιώς νιώθουν ότι σε αδικούν.


Ξύλινα γλυπτά

Τα ξύλινα γλυπτά
από τον μαύρο κήπο
είχαν το βάρος της μνήμης.

Κανείς δεν μπορούσε
να ξέρει για τα βάσανα
που είχαν περάσει.

Εκτός από τον βισάπ
που έστεκε μπροστά τους
για να μην τα σπάσει η λήθη.

Κι εσύ που δεν ήξερες
θέλησες να δεις κι εσύ
την πραγματική έκφανση.


Ακόμα πιο πέρα

Ακόμα πιο πέρα πήγαμε
για να δούμε στα άκρα
την παράξενη ανθρωπιά
που δεν έλεγε να σβήσει
ακόμα και μετά τη γενοκτονία
αλλά και τη βαρβαρότητα,
για να δώσει στους επόμενους
το δώρο της ζωής της
δίχως να περιμένει
τίποτα ως αντάλλαγμα
παρά ένα ποτήρι
με μαύρο τσάι.


Ήταν το 1720

Ήταν το 1720
όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν
στην περιοχή του Αρτσάχ
και ήδη τότε οι meliks   
ξεσηκώθηκαν και αντιστάθηκαν
για να μη χάσουν τη γη τους.
Ζήτησαν μάλιστα τη βοήθεια
του Μεγάλου Πέτρου
αλλά εκείνος συμφώνησε με τους εχθρούς.
Οι δικοί μας όμως δεν εγκατέλειψαν
ούτε τον αγώνα ούτε τη γη.
Μετά από χρόνια μίλησαν
με τη Μεγάλη Αικατερίνη
αλλά εκείνη πέθανε
έτσι εκείνοι συνέχισαν να παλεύουν
μέχρι τη ρώσικη απόπειρα
τον δέκατο ένατο αιώνα.


Παράξενες αναλογίες

-Ακούσατε καλά τι είπε;
-Για τα κατεχόμενα;
-Ναι, στην Κύπρο.
-Το άκουσα.
-Και δεν είπατε τίποτα;
-Δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή.
-Στη βουλή;
-Χρειάζονται εξηγήσεις πάνω στο θέμα.
-Μα γιατί;
-Δεν είναι γνωστό σε όλους. Μίλησα μόνο σε μερικούς.
-Και για τους άλλους;
-Παιδεία και χρόνο θέλουν.
-Δεν θα έπρεπε να...
-Το θέμα είναι το πρέπον.
-Ναι αλλά...
-Μετά.
-Τα επιχειρήματα είναι δύσκολα, διότι εμπλέκονται η στρατηγική και η ιστορία.
-Το βλέπω.
-Άρα δεν υπάρχουν διπλωματικές λύσεις δίχως βάθος.
-Κι αν κάνατε ένα ειδικό μάθημα πάνω σε αυτό το θέμα;
-Θα γίνει διότι είναι απαραίτητο.
-Πότε;
-Φέτος...
-Τι πρέπει να διαβάσουμε;
-Τη ζωή των δικών μας.
-Από πότε;
-Κοίτα τους πέτρινους σταυρούς.