Τη νύχτα της 18ης Οκτωβρίου 1912 ο τολμηρός υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης ανατίναξε με τορπίλες το τουρκικό πολεμικό «Φετχί Μπουλέντ» που ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, ανεβάζοντας το ηθικό του ελληνικού στρατού που μπήκε μετά από οκτώ μέρες ελευθερωτής στην πόλη.
Η σκοτεινή νύχτα του Οκτωβρίου από τις συνεχείς εκρήξεις έγινε μέρα. Κανένας δεν περίμενε ο πυρπολητής να φτάσει απαρατήρητος από τα πυροβόλα του Καραμπουρνού και ανενόχλητος από τις συνεχείς φωτεινές ριπές του ηλεκτρικού προβολέα που φώτιζε τον σκοτεινό κόλπο της Θεσσαλονίκης. Κι όμως αυτήν την τόσο καλά φρουρούμενη θαλάσσια είσοδο την πέρασε χωρίς να γίνει αντιληπτός ένας τολμηρός Έλληνας
αξιωματικός, ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης, και ανατίναξε με δύο τορπίλες το τουρκικό θωρηκτό «Φετχί Μπουλέντ» που ήταν αγκυροβολημένο έξω από τον λιμενοβραχίονα στη δυτική πλευρά του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Η ανατίναξη του παλιού ιστορικού πολεμικού του τουρκικού στόλου ήταν προάγγελος της μεγάλης προέλασης του ελληνικού στρατού προς τη Θεσσαλονίκη και βαθιά ένεση εξύψωσης του ηθικού όχι μόνο του ελληνικού στρατού αλλά και των Ελλήνων κατοίκων της πόλης που είχαν ξεσηκωθεί και περίμεναν με ενθουσιασμό τους ελευθερωτές τους.
Το ηρωικό κατόρθωμα του υποπλοίαρχου Νικολάου Βότση, στις 18 Οκτωβρίου του 1912, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, τορπιλίζοντας το ιστορικό τουρκικό θωρηκτό «Φετχί Μπουλέντ», σε λαϊκή λιθογραφία της εποχής.
Να πώς περιγράφει ένας από τους ντόπιους πλοηγούς του Βότση, ο καπετάν Μιχάλης Κουφός, την ώρα της έκρηξης και της βύθισης του τουρκικού θωρηκτού: «Ένας κρότος, σαν να έσκαναν χίλια αστροπελέκια μαζί, έσκιζε τη θάλασσα. Κι ύστερα μια φλόγα θεόρατη που έκανε να φεγγοβολήσουν τα ουράνια. Και τότε διακρίναμε μέσα στους καπνούς το θηρίο να ορτσάρει αλά μπάντα και να βουλιάζει στη θάλασσα με το πρυμνιό ανασηκωμένο τον ανήφορο. Στο λεπτό βασίλεψε πάλι η σιγαλιά, λες και δεν έγινε τίποτα. Η φελούκα μας άνοιξε όλη την ταχύτητά της και με «πάση δυνάμει» περάσαμε κάτω από τη μύτη και τα κανόνια του Καραμπουρνού…».
Ο ήρωας των βαλκανικών πολέμων Νικόλαος Βότσης (1877-1931)
Η ναυτική επιχείρηση
Ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης πραγματοποίησε πράγματι μια τολμηρή επιχείρηση μέσα στη «φωλιά» του τουρκικού ναυτικού. Ως καπετάνιος του μικρού ευκίνητου «τορπιλοβόλου 11», με επίλεκτο πλήρωμα, διέφυγε την προσοχή των παράκτιων πυροβόλων και τις ποντισμένες βόμβες που έφραζαν το λιμάνι, γιατί ακολούθησε πορεία στα αβαθή του Θερμαϊκού, μακριά από τα πολυβολεία, κατά μήκος των εκβολών των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού, όπου κινδύνευε περισσότερο να κολλήσει στο βυθό.
Ο Βότσης στο παράτολμο εγχείρημά του στηρίχτηκε σε δυο έμπειρους ναυτικούς από το Λιτόχωρο, που τους χρησιμοποίησε ως πλοηγούς, τον Μιχάλη Κουφό και τον Νικόλαο Βλαχόπουλο, που γνώριζαν σπιθαμή προς σπιθαμή τα «κρυφά» βάθη και τα περάσματα του του Θερμαϊκού κοντά στις εκβολές του Αλιάκμονα και του Αξιού. Με την πολύτιμη συνδρομή τους κατόρθωσε να φέρει το σκάφος του στο στόχο του και να ρίξει δυο τορπίλες κατά του τουρκικού θωρηκτού που είχε αγκυροβολήσει λίγα μέτρα έξω από το λιμενοβραχίονα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Πρέπει να σημειωθεί ότι λίγο μετά την αναχώρηση του τορπιλοβόλου «11» από το Λιτόχωρο εκδόθηκε διαταγή του υπουργείου Ναυτικών, η οποία ανακαλούσε την εκτέλεση της επιχείρησης του Βότση. Δεν έφτασε όμως έγκαιρα στον προορισμό του…
Ο Νικόλαος Βότσης που απέπλευσε την ίδια μέρα από το Λιτόχωρο, έγραψε, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω στην αναφορά του στο υπουργείο Ναυτικών για το κατόρθωμά του: «…Διήλθον απαρατήρητος μεταξύ Καραβοφανάρου και Βαρδάρη. Κατόπιν έφθασα εις τον λιμένα της Θεσσαλονίκης και την 11ην και 20΄ διέκρινα άνευ αμφιβολίας το τουρκικόν θωρηκτόν εις την δυτική άκραν του κυματοθραύστου. Εις την αντίθετον δεξιάν άκραν υπήρχε ρωσσικόν πολεμικόν, υποθέτω, και άλλα σκάφη. Εχώρησα ηρέμως, πάντοτε απαρατήρητος, και κατηύθυνα την πρώραν εις το μέσον του θωρηκτού. Εξεσφενδόνισα πρώτον την δεξιάν πρωραίαν τορπίλλην την 11ην και 35΄ από αποστάσεως 150 μέτρων. Έστρεψα είτα ολίγον αριστερά προχωρών και εξεσφενδόνισα την αριστεράν τορπίλλην. Ανεπόδισα τότε ολοταχώς όπως απομακρυνθώ της εκρήξεως…».
Το «Φετχί Μπουλέντ», μήκους 72 μ. και πλάτους 12 μ. ήταν ένα αξιόμαχο πολεμικό της Τουρκίας με πλήρωμα 120 ανδρών. Είχε ναυπηγηθεί στην Αγγλία το 1872, μετασκευάστηκε και βελτιώθηκε το 1907 σε ιταλικά ναυπηγεία και διατηρούσε ισχυρή δύναμη πυρός αν και τα τέσσερα τηλεβόλα των 150 χιλιοστών είχαν μεταφερθεί στα πολυβολεία του Μεγάλου Καραμπουρνού για την ενίσχυση του οπλισμού του φρουρίου με στόχο να κάνουν «αδιάβατα» τα στενά του Θερμαϊκού. Το θωρηκτό ήταν, κατά κάποιο τρόπο, παροπλισμένο με λίγα τηλεβόλα στο λιμάνι, αλλά ήταν θρυλικό πλοίο για τον τουρκικό στόλο καθώς είχε πάρει μέρος σε μεγάλες ναυτικές επιχειρήσεις στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο. Η ανατίναξή του πανικόβαλε τους Τούρκους της πόλης και αποτέλεσε σοβαρό χτύπημα για το ηθικό του τουρκικού στρατού που οπισθοχωρούσε από την προέλαση του ελληνικού στρατού. Όσο για την ελληνική πλευρά, το πρώτο αυτό ναυτικό κατόρθωμα των βαλκανικών πολέμων έπαιξε σημαντικό ρόλο στο μεγάλο πολεμικό άνοιγμα του ελληνισμού στη Μακεδονία και τη Θράκη. Για αρκετά χρόνια αρκετά σημεία του πλοίου βρίσκονταν έξω από την επιφάνεια τηγς θάλασσας, γεγονός που το έκανε διαχρονικό στόχο διαφόρων πλιατσικολόγων που αποσπούσαν τον μηχανολογικό εξοπλισμό του. Πάντως, η σημαία του τουρκικού πολεμικού, πριν βουλιάξει, αποσπάσθηκε και εκτίθεται στο Εθνολογικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας, ενώ το κεντρικό κατάρτι του ξηλώθηκε και τοποθετήθηκε ως ιστός της ελληνικής σημαίας στο Λευκό Πύργο!. Ο «τουρκικός ιστός» που είχε σοβαρές φθορές αντικαταστάθηκε αργότερα με νέο… Ο μεταλλικός θυρεός του «Φετχί Μπουλέντ¨εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας, στον Πειραιά, στο ίδιο μουσείο όπου φυλάσσεται και η ναυτική στολή του τορπιλητή του.
Όπως ήταν επόμενο, μετά το ηρωικό κατόρθωμα, ο υποπλοίαρχος Βότσης και το πλήρωμα του έτυχαν ιδιαιτέρων τιμητικών και άλλων διακρίσεων, ο δε Βότσης τον Ιούνιο του 1913 «προήχθη επ’ ανδραγαθία κατ’ επιλογήν εις Πλωτάρχην». Ακολούθησαν τιμητικά ψηφίσματα και συγχαρητήρια δώρα όχι μόνο από το εσωτερικό της χώρας αλλά και από τον ελληνισμό της διασποράς.
Το δοξασμένο τορπιλοβόλο «11» που είχε κατασκευαστεί το 1885 σε γερμανικά ναυπηγεία και αναβαθμίστηκε το 1905 διέθετε πυροβόλα και τορπιλοσωλήνες που εκσφενδόνιζαν τις τορπίλες σε απόσταση 400 μέτρων. Συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο ναυτικό αγώνα του βαλκανικού πολέμου, αλλά τον Απρίλιο του 1913 προσάραξε λόγω κακοκαιρίας στο Μούδρο της Λήμνου. Ανελκύστηκε και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως υδροφόρο πλοίο του ναυτικού. Αργότερα, όπως όλα τα γερασμένα πολεμικά πλοία, διαλύθηκε και πουλήθηκε ως σίδερο… Από το ιστορικό τορπιλοβόλο «11» σώζεται η σημαία του και ένα ταχυβόλο όπλο που εκτίθενται στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας, την γενέτειρα του θρυλικού κυβερνήτη του.
Η καθέλκυση κομματιών του ναυαγίου
Για ένα περίπου αιώνα το ναυαγισμένο κουφάρι του τουρκικού θωρηκτού «Φετχί Μπουλέντ» κείτονταν ατάραχο στο θολό βυθό του Θερμαϊκού, ιδανικό καταφύγιο για τα ψάρια του κόλπου. Το ναυάγιο εντόπισε στα τέλη του 20ού αιώνα ένας παλιός ιστιοπλόος της Θεσσαλονίκης, ο μηχανικός Αργύρης Μαλτίδης, αντιδικτατορικός αγωνιστής και επίτιμος Πρόεδρος του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Με την άδεια του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, που διέθεσε μια ολιγομελή ομάδα «Ουκατζήδων» (άνδρες της στρατιωτικής Ομάδας Υποβρύχιων Καταστροφών), επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη του ναυαγίου. Ακολούθησε μια δεκαήμερη συστηματική έρευνα με επαγγελματίες δύτες που καλύφτηκε οικονομικά από μια μικρή επιχορήγηση του ΥΕΘΑ.
Η ερευνητική ομάδα ανέσυρε αρκετά ευρήματα από το ποντισμένο τουρκικό πολεμικό που είχε καταστραφεί από την ισχυρή έκρηξη: κομμάτια από σίδερο, μπρούτζινα αντικείμενα, ένα φινιστρίνι, πήλινα κομμάτια και υπολείμματα οστών που ανήκαν στους άνδρες του πληρώματος. Εντοπίστηκε και θα μπορούσε να ανελκυστεί ένα μεγάλο τμήμα του πλοίου, αλλά από γραφειοκρατική αδιαφορία, έλλειψη ειδικού μηχανολογικού εξοπλισμού αλλά και από τη διοικητική σύγκρουση κρατικών υπηρεσιών σε ποια ανήκε το ναυάγιο, οδήγησαν τελικκά σε οριστικό «ναυάγιο» την προσδοκώμενη επιχείρηση ανέλκυσης. Έτσι τα κομμάτια του ναυαγίου συγκεντρώθηκαν στη Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος και τον Νοέμβριο του 1999 έγιναν ανακοινώσεις στον Τύπο για το ιστορικό εύρημα. Οι εφημερίδες έδωσαν μεγάλη έκταση στην ανακάλυψη και με εντυπωσιακά δημοσιεύματα μίλησαν για την αποκαλυπτική έρευνα στο Θερμαϊκό και αναβίωσαν το τολμηρό κατόρθωμα του ήρωα των Βαλκανικών Πολέμων Νικόλαου Βότση. Τα ενάλια ευρήματα του πολεμικού πλοίου διανεμήθηκαν σε διάφορα μουσεία και σήμερα, εκτός από την Ναυτική Διοίκηση, εκτίθενται στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και το Ναυτικό Μουσείο Λιτοχώρου
Την περιπέτεια της ανέλκυσης του «Φετχί Μπουλέντ» από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης μαζί με στοιχεία από την έρευνά του σχετικά με τη δράση του Νικόλαου Βότση, το πλήρωμά του και την τύχη του τορπιλοβόλου «11» ο Αργύρης Μαλτσίδης τα κατέγραψε σε ένα καλαίσθητο βιβλίο, με πλούσια εικονογράφηση, με τίτλο «Ο Νικόλαος Βότσης και ο τορπιλισμός του Φετχί Μπουλέντ», που κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις «Λόγος και Εικόνα» της Θεσσαλονίκης.
Ο ήρωας Νικόλαος Βότσης
Ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης με τη ριψοκίνδυνη πράξη του αναδείχτηκε ήρωας των βαλκανικών πολέμων. Γεννήθηκε στην Ύδρα το 1877 και κατατάχτηκε στη Σχολή Δοκίμων το 1892. Πήρε μέρος σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις του ελληνισμού, από τους αγώνες της Κρήτης (1896) ως την ελληνική επέκταση στη Μικρά Ασία. Το 1920 τοποθετήθηκε κυβερνήτης του διάσημου θωρηκτού της εποχής «Κιλκίς». Το 1921 διορίστηκε ύπατος αρμοστής της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη. Στη στρατιωτική επανάσταση του 1922 ήταν κυβερνήτης του θωρηκτού «¨Λήμνος» που μετέφερε στρατιώτες του μικρασιατικού μετώπου στην Ελλάδα. Μετά την μικρασιατική καταστροφή αποστρατεύτηκε με αίτησή του με το βαθμό του υποναυάρχου και πέθανε το 1931 σε νοσοκομείο στο Παρίσι σε ηλικία 54 χρόνων. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Αθήνα και κηδεύτηκε με τιμές δημοσία δαπάνη. Η στολή του ναυάρχου Βότση και το ξίφος του εκτίθενται στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας στον Πειραιά.
Η προτομή του Βότση στο Λευκό Πύργο
Η Θεσσαλονίκη, τιμώντας την ηρωική πράξη του έστησε το 1934 μαρμάρινη προτομή του Βότση, έργο του γλύπτη Γ. Δημητριάδη, στο πάρκο του Λευκού Πύργου. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, η προτομή του ήρωα αποτελούσε το τέρμα αντιστασιακών διαδηλώσεων της νεολαίας.
Χ.ΖΑΦ.
Σχέδιο του Βότση από την Φλωρά-Καραβία
Ευχαριστώ τους φίλους Αργύρη Μαλτσίδη και Βασίλη Νικόλτσιο για τις πληροφορίες και τη διάθεση φωτογραφικού υλικού για την παρούσα ανάρτηση.
ΠΗΓΗ thessmemory
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου