Του Κώστα Ράπτη
Προσβλέπουν σε έναν κόσμο "πολυπολικό", το κέντρο βάρος του οποίου θα βρίσκεται στην ευρασιατική ηπειρωτική μάζα.
Εργάζονται για την "αποκαθήλωση" των ΗΠΑ από την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία τους και διατηρούν μαζί τους σχέσεις από ουδέτερες έως ευθέως εχθρικές. Διακηρύσσουν ότι οι "κανόνες του παιχνιδιού" που έχουν υπαγορευθεί από τη "συλλογική Δύση" είναι υποκριτικοί ή αποτελούν προϊόν ιστορικής αδικίας και ότι διαφορετικοί παίκτες στη διεθνή σκηνή θα πρέπει να μπορούν να αναπτυχθούν με βάση τα δικά τους μοντέλα και τις ιδιαίτερες αξίες τους (που δεν συμπεριλαμβάνουν πάντα τη δημοκρατία όπως τη γνωρίζουμε).
Οι "αναδυόμενες" μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη εκδηλώνουν μιαν αυτοπεποίθηση που μέχρι πριν από ελάχιστες δεκαετίες θα φάνταζε αδιανόητη. Και κυρίως: παραμερίζοντας τις πολλές διαφορές τους, έρχονται όλο και πιο κοντά η μία στην άλλη, μέσα από αλληλοεπικαλυπτόμενα σχήματα συνεργασίας, άλλοτε χαλαρά και πρωτίστως πολιτικοοικονομικά, όπως η ομάδα BRICS και άλλοτε με ενισχυμένη τη διάσταση της ασφάλειας, όπως το Σύμφωνο της Σανγκάης. Μάλιστα, στη σύνοδο κορυφής του τελευταίου τον περασμένο μήνα στη Σαμαρκάνδη, με προσκεκλημένους και ηγέτες από χώρες που δεν αποτελούν μέλη αυτού του οιονεί "αντι-ΝΑΤΟ", ξεχείλιζε η αισιοδοξία για μια νέα τάξη πραγμάτων εν τω γεννάσθαι.
Και όμως: οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων ήρθαν να καταδείξουν πόσο πρόωρη είναι η εκφώνηση οποιουδήποτε "επικήδειου" της δυτικής ηγεμονίας και πόσα στοιχεία ευαλωτότητας διακρίνουν την ανάδυση και συσπείρωση των ανταγωνιστών των ΗΠΑ.
Ο Πούτιν φρέναρε στην Ουκρανία
Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται βεβαίως η πολεμική περιπέτεια της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς η χώρα του Βλαντίμιρ Πούτιν (η μόνη εκ των προαναφερομένων που διακρίνεται σε στρατιωτική ισχύ και διατηρεί τη μνήμη μιας δραστήριας ευρωπαϊκής μεγάλης δύναμης) επιτάχυνε δραματικά τις εξελίξεις, αποτολμώντας την ένοπλη αναθεώρηση των μεταψυχροπολεμικών διευθετήσεων και μάλιστα ιδεολογικοποιώντας την αντιπαράθεση, όπως έδειξε και η τελευταία ομιλία Πούτιν, ως προσπάθεια τερματισμού της "νεο-αποικιοκρατικής κυριαρχίας" των Αγγλοσαξόνων και των δορυφόρων της. Αυτοαναγορεύτηκε έτσι εμπροσθοφυλακή του "πλανητικού Νότου", χωρίς ωστόσο καμία εγγύηση ότι οι συνοδοιπόροι στους οποίους προσβλέπει θα συνταχθούν πίσω της ή ότι η ίδια είναι σε θέση να υλοποιήσει τις φιλοδοξίες της εκεί που πλέον κρίνονται όλα: στο πεδίο των μαχών.
Η κήρυξη μερικής επιστράτευσης στη Ρωσία και η επίσημη προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών επαρχιών αποτελούν "διπλασιασμό του στοιχήματος", σε μία φάση που αυτό έδειχνε να μην αποδίδει τα αναμενόμενα. Διότι η κλιμάκωση της "ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης" σε έναν πόλεμο που προβάλλει και ως "υπαρξιακός" συντελείται στο φόντο εδαφικών απωλειών στο μέτωπο της Ουκρανίας, αρχικά στην περιοχή του Χαρκόβου και πρόσφατα (περίπου την ίδια στιγμή που εκφωνούνταν η υψιπετής ομιλία Πούτιν) στην πόλη Λιμάν, με αποτέλεσμα να ανοίγει ο δρόμος για μία ουκρανική αντεπίθεση στην κατεύθυνση του αποσχισθέντος από το 2014 Λουγκάνσκ. Ομοίως, καταγράφονται κινήσεις προπαρασκευαστικές μιας αντεπίθεσης των ουκρανικών δυνάμεων στην κατεύθυνση του Ζαπορόζιε.
Οι πολιτικές εξελίξεις (και παραχωρήσεις) τις οποίες ήλπιζε να εκμαιεύσει ο Πούτιν με την αρχική εισβολή ενός σχετικά περιορισμένου εκστρατευτικού σώματος δεν προβάλλουν από πουθενά στον ορίζοντα. Και αν η διακοπή των ρωσο-ουκρανικών διαπραγματεύσεων με τουρκική διαμεσολάβηση την άνοιξη δεν ήταν αρκετή, η πρόσφατη συμβολική χειρονομία του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να απαγορεύσει σε οποιονδήποτε πλην του εαυτού του τη διεξαγωγή συνομιλιών είναι ενδεικτική.
Οι Δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας, που αποβλέπουν πρωτίστως στην αποδυνάμωση της Ρωσίας, αν όχι στην ανατροπή της ηγεσίας της, έχουν κάθε λόγο να αποτρέψουν μιαν επιστροφή στη διπλωματία, όσο δεν είναι οι δικές του κοινωνίες που πληρώνουν τον φόρο αίματος και όσο η εξοπλιστική και λοιπή βοήθειά τους στο Κίεβο δείχνει να αποφέρει καρπούς, με τη μορφή των πρόσφατων τακτικών νικών της ουκρανικής πλευράς. Και ο Πούτιν προσαρμόζεται αναλόγως σε αυτό το σκληρό δεδομένο, ανατινάζοντας, με την προσάρτηση των τεσσάρων επαρχιών, τις γέφυρες που θα επέτρεπαν μιαν αποκλιμάκωση ή και στην ίδια τη ρωσική πλευρά μιαν υποχώρηση.
Η κοινωνία της Ρωσίας συνειδητοποιεί έτσι ότι ο πόλεμος διεξάγεται πολύ πιο κοντά της και ότι η διατήρηση της προσφιλούς της "κανονικότητας" δεν είναι εφικτή. Θα πρέπει, δε, να ετοιμάζεται και για περισσότερες δυσάρεστες εκπλήξεις στο μέτωπο, τουλάχιστον όσο δεν έχει ξεδιπλώσει τα αποτελέσματά της η πρόσφατη επιστράτευση, δηλ. για τις επόμενες 6-8 εβδομάδες.
Το Ιράν σε περιδίνηση
Την ίδια στιγμή, το νέο μέλος που μόλις υποδέχθηκε το Σύμφωνο της Σανγκάης κατά τη σύνοδο της Σαμαρκάνδης, η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν βρίσκεται βυθισμένο σε μία αναταραχή δυνάμει αποσταθεροποιητική. Οι διαδηλώσεις (όχι μόνο ειρηνικές) που ξέσπασαν στις 16 Σεπτεμβρίου με αφορμή τον θάνατο της Μάχσα Αμίνι, συνεχίζονται καθημερινά με τη συμμετοχή κυρίως της μαθητικής, φοιτητικής, αλλά και πληβειακής νεολαίας και με ιδιαίτερη ένταση στις κουρδικές και εν μέρει αζερικές επαρχίες. Αναδεικνύονται έτσι σοβαρές ρωγμές στο εσωτερικό του Ιράν, οφειλόμενες τόσο στην πολυεθνοτική του σύσταση, όσο και στη διάχυτη κοινωνική δυσαρέσκεια από την οικονομική κατάσταση εν μέσω οικονομικών κυρώσεων, καθώς και στη μεγάλη θελκτικότητα των δυτικών πολιτισμικών προτύπων μεταξύ της νεολαίας. Ακόμη και αν η παρούσα αναταραχή κατασταλεί, είναι βέβαιο ότι σύντομα θα επιστρέψει υπό οποιαδήποτε μορφή.
Περιπλέκονται οι συσχετισμοί σε Ασία και Λατινική Αμερική
Η Κίνα, πάλι, οδεύει προς το ανά πενταετία συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο θα προσφέρει μια άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία στον Σι Τζινπίνγκ, εν μέσω σοβαρών εσωτερικών προκλήσεων, όπως το βαρύ κόστος της πολιτικής Zero Covid και η αργή κατάρρευση της φουσκωμένης στεγαστικής αγοράς, με την προσθήκη τώρα και του πονοκεφάλου γεωπολιτικών εξελίξεων οι οποίες έχουν ρυθμό πολύ ταχύτερα από ό,τι θα επιθυμούσε.
Η επιδιωκόμενη "ειρηνική ανάδυση" της Κίνας σχεδόν ακυρώνεται σε ένα περιβάλλον που σημαδεύεται από την ένταση των συγκρούσεων και των εξοπλισμών, την μετατροπή των υποδομών σε πολεμικούς στόχους (βλ. αγωγούς Nord Stream) και την επαπειλούμενη καταβύθιση των αγορών-στόχων του Τρίτου Κόσμου στην ενεργειακή και επισιτιστική κρίση.
Δεν είναι όλοι συντεταγμένοι
Επιπλέον, η τριγωνική σχέση της με τη Ρωσία και την Ινδία περιπλέκεται από την επιλογή της κυβέρνησης Μόντι να αναβαθμίσει την ενεργειακή της σχέση με τη Μόσχα, προσφέροντας στην τελευταία μια "βαλβίδα ασφαλείας" από την προοπτική μετατροπής της σε όμηρο των Κινέζων αγοραστών. Συνολικά, η Ινδία κρατά μιαν επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στο σχέδιο των "αναδυόμενων", αξιοποιώντας το προκειμένου να πετύχει μεγαλύτερους βαθμούς αυτονομίας, αλλά μη διαταράσσοντας τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, που προβάλλουν ως αντίβαρο στην Κίνα ως ιστορικό ανταγωνιστική.
Αλλά ακόμη και στο δυτικό ημισφαίριο, τα κατώτερα του αναμενόμενου αποτελέσματα του Λούλα ντα Σίλβα στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Βραζιλίας, γεννούν ερωτήματα για το αν ο τελευταίος, συνιδρυτής των BRICS και θιασώτης της αυτονόμησης της Λατινικής Αμερικής από τη Ουάσινγκτον, θα καταφέρει να επικρατήσει του νυν προέδρου Μπολσονάρου ή να κυβερνήσει αποτελεσματικά, χωρίς φιλική κοινοβουλευτική πλειοψηφία, εν μέσω μιας πολωμένης κοινωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου