Κώστας Υφαντής
Ο απόπλους του τουρκικού γεωτρύπανου «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν» δεν δικαιολογεί κανένα αιφνιδιασμό από ελληνικής πλευράς.
Ήδη από το 2019 και την δήθεν «οριοθέτηση» ΑΟΖ με τη Λιβύη, η Τουρκία έχει κάνει σαφέστατη την ατζέντα της, η οποία σχηματοποιείται στο αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Ούτε και πρέπει να μας ξενίζει ότι το τουρκικό γεωτρύπανο απέπλευσε νωρίτερα του αναμενομένου. Το πιθανότερο είναι να πρόκειται για ένα δοκιμαστικό απόπλου, μετά τον οποίο θα επιστρέψει στο λιμάνι της Μερσίνης, ώστε στις 9 Αυγούστου, σύμφωνα με όσα έχουν ανακοινωθεί, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κάνει γνωστή την περιοχή όπου θα εκτελεστούν οι πρώτες εργασίες.
Τα σενάρια όσον αφορά τη ρότα του γεωτρύπανου επίσης είναι γνωστά. Τα νερά της περιοχής, τα οποία έχει «οριοθετήσει» η Άγκυρα με την τουρκοκυπριακή ηγεσία, η Κυπριακή ΑΟΖ την οποία η Τουρκία έχει παραβιάσει επανειλημμένα, ενώ έχει κάνει έρευνες νοτίως του Καστελόριζου και έχει διακηρύξει πως οι περιοχές θαλάσσιας ευθύνης της φτάνουν μέχρι τα ανατολικά της Κρήτης και των Δωδεκανήσων.
Κάθε ένα από αυτά τα σενάρια έχει διαφορετικό βαθμό επικινδυνότητας. Επίσης στον βαθμό, που οτιδήποτε κάνει η Τουρκία χρησιμοποιεί πολιτικά πλοία, απαγορεύεται, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, η στρατιωτική απάντηση. Είναι ένα δεδομένο που «περιπλέκει» τα πράγματα.
Αν ερμηνεύσουμε τις χθεσινές δηλώσεις του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, τότε η πρώτη φάση του σχεδίου Ερντογάν θα είναι οι δήθεν «οριοθετημένες» περιοχές ανάμεσα στα Κατεχόμενα και την Άγκυρα. Αν και προφανώς οι τουρκικές ενέργειες θα είναι παράνομες, εντούτοις οι έρευνες στις περιοχές αυτές δεν θα οδηγήσουν σε κλιμάκωση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, παρά μόνο στο διπλωματικό επίπεδο, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν.
Εάν οι έρευνες διαρκέσουν μεταξύ 3 και 6 μηνών, όσο δηλαδή προβλέπει η διεθνής πρακτική, τότε είναι πολύ πιθανό όλο το επόμενο διάστημα μέχρι και το τέλος του 2022, ο τουρκικός αναθεωρητισμός να περιοριστεί στις περιοχές της Κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα βόρεια. Πρόκειται για το λιγότερο επικίνδυνο σενάριο.
Το δεύτερο σενάριο είναι ότι όσο η Τουρκία βλέπει πως αυτή η πίεση στην Κυπριακή ΑΟΖ δεν της αποφέρει κανένα ουσιαστικό στρατηγικό όφελος, είναι πολύ πιθανό να δούμε το «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν» ή κάποιο άλλο τουρκικό σκάφος, να κινείται δυτικότερα. Και να προσεγγίζει περιοχές, στις οποίες έκανε το καλοκαίρι του 2020 σεισμικές έρευνες το «Oρούτς Ρεις». Αν δηλαδή πλεύσει σε περιοχές τις οποίες «σημάδεψε» προ διετίας το «Ορούτς Ρείς», θα πρόκειται οπωσδήποτε για κλιμάκωση, με αμφισβήτηση της επήρειας του Καστελόριζου.
Το τρίτο σενάριο είναι το «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν» να κινηθεί ακόμη πιο δυτικά, σε περιοχές που υποτίθεται ότι έχουν «οριοθετηθεί» με το λεγόμενο τουρκολυβικό μνημόνιο. Σε αυτή τη περίπτωση θα μιλάμε για μείζονα κρίση, η οποία δεν θα μπορεί να απαντηθεί απλώς με πολιτική διπλωματική κλιμάκωση.
Εδώ έχει ενδιαφέρον η εξής υποσημείωση. Στις περιοχές του τουρκολυβικού μνημονίου, η Τουρκία δεν έχει προβεί σε σεισμικές έρευνες, δηλαδή αυτές οι οποίες προηγούνται μιας γεώτρησης, επομένως δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι θα πλεύσει προς τα εκεί το «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν». Δεν αποκλείεται όμως να πάνε προς τις περιοχές αυτές, το «Ορούτς Ρέις» ή το «Μπαρμαπρός», ακριβώς προκειμένου να διεξάγουν σεισμικές έρευνες.
Το πρώτο σενάριο είναι το πιο πιθανό, το δεύτερο θα συνιστά ένα ποιοτικό άλμα για τη τουρκική επιθετικότητα και το τρίτο είναι το πιο απίθανο αυτή τη στιγμή, αλλά και το πιο επικίνδυνο. Κατά πάσα πιθανότητα, η τουρκική επιθετικότητα θα περιοριστεί στην Ανατολική Μεσόγειο και όχι στο Αιγαίο. Εκεί θα συνεχιστεί η τουρκική ρητορική περί αποστρατικοποίησης των νησιών και η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας, ωστόσο δεν είναι πιθανό το επόμενο διάστημα να συμβεί, κάτι πέραν των γνωστών προκλήσεων, παραβιάσεων και υπερπτήσεων.
Δύο είναι οι λόγοι. Αφενός γιατί η Τουρκία βρίσκεται «απομονωμένη» διεθνώς ως προς το Αιγαίο και δεν συναντά καμία «κατανόηση» ως προς τις θέσεις της, με χαρακτηριστικά τα πρόσφατα αμερικανικά μηνύματα Μπάιντεν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη για «διατήρηση της σταθερότητας στο Αιγαίο». Αφετέρου γιατί στο Αιγαίο δεν έχει προβεί στις κινήσεις που έχει κάνει στην Αν.Μεσόγειο, δηλαδή να περιγράψει, πέρα από τους χάρτες της «Γαλάζιας Πατρίδας» μέχρι που εκτείνονται τα κυριαρχικά της δικαιώματα, στέλνοντας στον ΟΗΕ, συντεταγμένες, κ.ό.κ.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθυντής του ΙΔΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου