Οταν ο Πούτιν διέταξε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, οραματίστηκε τη γρήγορη κατάληψη του Κιέβου και την αλλαγή κυβέρνησης (όπως ακριβώς έκαναν οι Σοβιετικοί στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968). Ομως ο πόλεμος μαίνεται ακόμα και κανείς δεν ξέρει πότε και πώς θα τελειώσει. Αν κάποιος δει τη σύγκρουση ως τον «πόλεμο της ανεξαρτησίας» της Ουκρανίας, αντί να επικεντρωθεί στα σύνορα, οι Ουκρανοί είναι ήδη νικητές. Ο Πούτιν έχει αρνηθεί ότι η Ουκρανία είναι ξεχωριστό έθνος, αλλά η συμπεριφορά του ενίσχυσε την ουκρανική εθνική ταυτότητα. Τι άλλο διδαχθήκαμε μέχρι τώρα;
1 Τα παλιά και τα σύγχρονα όπλα αλληλοσυμπληρώνονται. Παρά την πρώιμη επιτυχία των αντιαρματικών όπλων στην υπεράσπιση του Κιέβου, προειδοποίησα ότι οι διακηρύξεις για το τέλος της εποχής των αρμάτων μάχης μπορεί να αποδειχθούν πρόωρες καθώς η μάχη μετακινήθηκε από τα βόρεια προάστια του Κιέβου στις ανατολικές πεδιάδες της Ουκρανίας. Ωστόσο, δεν περίμενα τέτοια αποτελεσματικότητα των drones και των αντιαρματικών και αντιπλοϊκών όπλων και δεν περίμενα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να διώξει το ρωσικό ναυτικό από το δυτικό μισό της Μαύρης Θάλασσας τη στιγμή που είχε χάσει 28 πλοία διαφόρων κατηγοριών.
2 Η πυρηνική απειλή λειτουργεί αποτρεπτικά, αλλά εξαρτάται περισσότερο από τα σχετικά διακυβεύματα παρά από τις δυνατότητες. Η πυρηνική απειλή του Πούτιν εμπόδισε τις κυβερνήσεις του ΝΑΤΟ να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία. Οχι γιατί η Ρωσία έχει ανώτερες πυρηνικές δυνατότητες από τη Δύση. Αλλά γιατί ο Πούτιν έχει χαρακτηρίσει την Ουκρανία ζωτικό εθνικό συμφέρον για τη Ρωσία, ενώ οι δυτικές κυβερνήσεις όχι.
3 Η οικονομική αλληλεξάρτηση δεν εμποδίζει τον πόλεμο. Ορισμένοι Γερμανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υπέθεσαν ότι η διακοπή των εμπορικών δεσμών με τη Ρωσία θα ήταν τόσο δαπανηρή που κανένα από τα μέρη δεν θα επέτρεπε ανοιχτές εχθροπραξίες. Ομως, ενώ η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να αυξήσει το κόστος του πολέμου, δεν την αποτρέπει απαραίτητα.
4 Οι κυρώσεις μπορεί να αυξήσουν το κόστος, αλλά δεν καθορίζουν τα αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα. Θυμηθείτε ότι ο διευθυντής της CIA, Ουίλιαμ Μπερνς, συναντήθηκε με τον Πούτιν τον Νοέμβριο του 2021 και προειδοποίησε, χωρίς αποτέλεσμα, για επικείμενες κυρώσεις σε περίπτωση εισβολής της Ρωσίας. Ο Πούτιν πιθανώς αμφέβαλλε ότι η Δύση θα μπορούσε να διατηρήσει την παγκόσμια ενότητα όσον αφορά τις κυρώσεις και είχε δίκιο. Το πετρέλαιο είναι ένα ανταλλάξιμο εμπόρευμα και πολλές χώρες (κυρίως η Ινδία) είναι πολύ χαρούμενες να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο με έκπτωση που μεταφέρεται από έναν παράτυπο στόλο «γκρίζων» δεξαμενόπλοιων. Ωστόσο, όπως περίμενα πριν από δύο χρόνια, οι ανησυχίες της Κίνας σχετικά με την εμπλοκή σε δευτερεύουσες κυρώσεις φαίνεται να έχουν θέσει κάποια όρια στη στήριξή της προς τη Ρωσία (όχι συνολικά). Ενώ η Κίνα έχει παράσχει σημαντική «τεχνολογία διπλής χρήσης» (κατάλληλη είτε για στρατιωτικούς είτε για πολιτικούς σκοπούς), απείχε από την εμφανή και μαζική αποστολή όπλων. Δεδομένης αυτής της μικτής εικόνας, θα περάσει αρκετός καιρός μέχρι να μπορέσουμε να κρίνουμε πλήρως τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία.
5 Ο πόλεμος πληροφοριών κάνει τη διαφορά. Οι σύγχρονοι πόλεμοι δεν αφορούν μόνο στο ποιος στρατός κερδίζει. Είναι επίσης για το ποιου η ιστορία κερδίζει. Η προσεκτική αποκάλυψη πληροφοριών από τις ΗΠΑ, που αποκάλυπταν τα σχέδια εισβολής της Ρωσίας, αποδείχθηκε αποτελεσματική στην απομυθοποίηση της αφήγησης που ήθελε ο Πούτιν και συνέβαλε πολύ στη δυτική αλληλεγγύη όταν η εισβολή έγινε όπως είχε προβλεφθεί. Ομοίως, ο Ζελένσκι έχει κάνει εξαιρετική δουλειά για την προώθηση της ιστορίας της χώρας του στη Δύση.
6 Τόσο η σκληρή όσο και η μαλακή ισχύς έχουν σημασία. Ενώ η σκληρή δύναμη υπερισχύει της ήπιας, η ήπια δύναμη εξακολουθεί να μετράει πολύ. Ο Πούτιν απέτυχε στη χρήση της ήπιας ισχύος. Η πρωτοφανής βαρβαρότητα των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία οδήγησε τη Γερμανία να ακυρώσει τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2. Ο Ζελένσκι, αντίθετα, στηρίζεται στην ήπια δύναμη από την αρχή. Χρησιμοποιώντας τις δεξιότητές του ως ηθοποιός, όχι μόνο κέρδισε τη συμπάθεια των Δυτικών, αλλά εξασφάλισε και στρατιωτικό εξοπλισμό, δηλαδή σκληρή ισχύ.
7 Η ικανότητα στον κυβερνοχώρο δεν είναι… ασημένια σφαίρα. Η Ρωσία είχε χρησιμοποιήσει όπλα στον κυβερνοχώρο για να επέμβει στο ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας τουλάχιστον από το 2015. Ομως, ενώ υπήρξαν πολλές κυβερνοεπιθέσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου, καμία δεν αποδείχθηκε καθοριστική.
8 Ενα άλλο μάθημα είναι ότι από τη στιγμή που ξεκινά ένας πόλεμος, τα κινητικά όπλα παρέχουν μεγαλύτερη επικαιρότητα, ακρίβεια και εκτίμηση ζημιών στους διοικητές από ό,τι τα όπλα στον κυβερνοχώρο. Τούτου λεχθέντος, ο ηλεκτρονικός πόλεμος μπορεί ακόμα να παρεμβαίνει στις συνδέσεις που είναι απαραίτητες για τη χρήση των drones.
9 Ο πόλεμος είναι απρόβλεπτος. Το πιο σημαντικό μάθημα από τον πόλεμο της Ουκρανίας παραμένει ένα από τα παλαιότερα. Πριν από δύο χρόνια, πολλοί περίμεναν γρήγορη ρωσική νίκη και μόλις πριν από ένα χρόνο, υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες για θριαμβευτική καλοκαιρινή επίθεση της Ουκρανίας. Η υπόσχεση ενός σύντομου πολέμου είναι σαγηνευτική. Ο Πούτιν σίγουρα δεν περίμενε ποτέ να βαλτώσει επ’ αόριστον. Κατάφερε να «πουλήσει» τον πόλεμο φθοράς στον ρωσικό λαό ως «μεγάλο πατριωτικό αγώνα ενάντια στη Δύση». Αλλά πάντα μπορεί να του γυρίσει… μπούμερανγκ.
10 Παρά τα λεγόμενα κάποιων, το ΝΑΤΟ, που συμπληρώνει 75 χρόνια ζωής σήμερα, είναι διαχρονικά η ισχυρότερη πολιτικοστρατιωτική συμμαχία στον πλανήτη. Αν δεν υπήρχε η Ατλαντική Συμμαχία, την Ουκρανία και κατ’ επέκταση την Ευρώπη θα τις είχε «καταπιεί» η Μόσχα.
11 Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει πάνω από 670 δισ. ευρώ από τότε που ξεκίνησε η εισβολή στην Ουκρανία. Το Κρεμλίνο έχει αντλήσει έμπνευση από το «βιβλίο παιχνιδιού» του Ιράν, παρατηρώντας πώς η Τεχεράνη παρακάμπτει τα δυτικά εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου δημιουργώντας έναν σκιώδη στόλο δεξαμενόπλοιων.
Ο στόλος του Ιράν λειτουργεί εκτός τυπικών κανονισμών και συστημάτων παρακολούθησης, επιτρέποντας στο καθεστώς να πουλάει πετρέλαιο σε μειωμένες τιμές με τη βοήθεια συνένοχων κρατών, όπως η Κίνα.
Η Ρωσία έχει επίσης υιοθετήσει τακτικές από τους σκιώδεις στόλους της Βενεζουέλας και της Βόρειας Κορέας, που αποφεύγουν τις κυρώσεις. Αν και η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει τα ίδια εμπάργκο με το Ιράν, υπόκειται στο ανώτατο όριο τιμής του πετρελαίου της G7 και της Ε.Ε., που θεσπίστηκε το 2022 για να αποτρέψει τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου να πωλούνται νόμιμα πάνω από 60 δολ. το βαρέλι. Αυτό το μέτρο έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει τα έσοδα της Ρωσίας και να αποτρέψει περαιτέρω επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας. Σε απάντηση, η Ρωσία ανέβασε την ιδέα του σκιώδους στόλου σε νέα ύψη, δημιουργώντας ένα άνευ προηγουμένου δίκτυο πετρελαιοφόρων αφιερωμένων στην αποφυγή του ανώτατου ορίου τιμών.
Η κλίμακα του σκιώδους στόλου της Ρωσίας είναι συγκλονιστική, με εκτιμήσεις να κυμαίνονται από 300 έως 1.400 δεξαμενόπλοια που εξυπηρετούν εξαγωγές πετρελαίου από το 2022, όλα νηολογημένα με σημαίες διαφόρων χωρών. Η ασάφεια αυτής της αγοράς εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την ασφάλεια στη θάλασσα και το περιβάλλον. Τα τελευταία δύο χρόνια, πολυάριθμες κλήσεις και μικρά επεισόδια έχουν σημειωθεί σε Ασία και Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης μίας μεγάλης δυσλειτουργίας στα ύδατα της Δανίας, τον Μάρτιο του 2024. Η γερασμένη υποδομή πολλών σκιωδών δεξαμενόπλοιων (το 80% των οποίων είναι άνω των 15 ετών) αυξάνει την πιθανότητα δυσλειτουργιών θέτοντας σε κίνδυνο παράκτιες κοινότητες και οικοσυστήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου