Ολα τα σενάρια ανοιχτά. Ακόμη και η διάλυση του ευρώ...
 
Στις χρηματιστηριακές αγορές μια πτώση ολοκληρώνει τον κύκλο της όταν και ο τελευταίος αισιόδοξος παραδίνεται στην κυριαρχία του συρμού των άρκτων.
 
Όσο και αν μοιάζει με τέτοια, δεν πρόκειται για «καλλιτεχνικής» προσέγγισης διαπίστωση που βασίζεται σε διαισθητικά δεδομένα, σαν αυτά με τα οποία δαμάζουν οι επιτήδειοι του χρηματιστηρίου τις αντιρρήσεις των θυμάτων τους, προκειμένου να βάλουν στο χέρι το πορτοφόλι τους...

Πρόκειται απλά για την ολοκλήρωση του κύκλου με τον οποίο λειτουργεί ο μηχανισμός των συγκοινωνούντων δοχείων ρευστότητας και «χαρτιών» στις αγορές. 
 
Το μοντέλο αυτό λειτουργίας οι χρηματιστηριακές αγορές το έχουν δανειστεί κατά προσομοίωση από τις αγορές της πραγματικής οικονομίας, όπου οι κανόνες προσφοράς και ζήτησης, εκτός από τις τιμές, διαμορφώνουν και το μοτίβο των ορίων μεταξύ ανάπτυξης και ύφεσης.
Περίπου αυτός είναι ο λόγος που τις χρεοκοπίες τις ακολουθούν περίοδοι οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας και τις τελευταίες περίοδοι ύφεσης ή και ενίοτε χρεοκοπίες.
 
Στη βάση του κύκλου της ανόδου και της πτώσης των τιμών όπως και της εναλλαγής της ευημερίας και της ύφεσης στην πραγματική οικονομία, βρίσκεται η ανωριμότητα της ανθρώπινης φύσης να δαμάσει τη «βουλιμία» που δημιουργούν οι καλές μέρες και τον πανικό που προκαλούν οι κακές.
  
Η σημερινή κρίση
 
Η σημερινή κρίση ξεκίνησε ουσιαστικά το 1999 - 2000 με την κορύφωση του χρηματιστηριακού και οικονομικού κύκλου που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
 
Η πρώτη «φούσκα» που έσκασε ήταν αυτή της νέας οικονομίας τότε, των περίφημων "ντοτ κομς”. Οι ανάγκες ανάκτησης της ισορροπίας του συστήματος οδήγησαν το εκκρεμές στη στροφή προς τα ακίνητα, όπου η κεϊνσιανής έμπνευσης πολιτική του ρεπουμπλικάνου Τ. Μπους Τζούνιορ, χαλάρωσε τα κριτήρια δανειοδότησης για στεγαστική πίστη προς επισφαλείς κατηγορίες για τους γνωστούς προφανείς πολιτικούς λόγους (για τους οποίους οι δικοί μας πολιτικοί διόριζαν και σπαταλούσαν με δανεικά...).
 
Το σκάσιμο της επόμενης «φούσκας» των ακινήτων, η ισχύς της οποίας είχε πολλαπλασιαστεί και επεκταθεί λόγω παραγώγων και παγκοσμιοποίησης, απείλησε το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Οι κυβερνήσεις προκειμένου να αποφύγουν τα χειρότερα ή γιατί έτσι πίστευαν, δεν άφησαν τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν, βάζοντας τους φορολογούμενους, μέσω των κρατικών προϋπολογισμών, να καλύψουν μέρος των ζημιών, ενώ ένα άλλο μέρος επετράπη στις τράπεζες να το διατηρήσουν κρυμμένο, μέχρι να το απαλύνει η έλευση καλύτερων ημερών.
 
Μοιραία ο επόμενος κρίκος της κρίσης έγιναν τα κράτη, με αιχμή του δόρατος εκείνα που είχαν υψηλό χρέος, ενώ στο προσκήνιο της χρεοκοπίας βρέθηκαν και κράτη με μικρό κρατικό χρέος, όπως η Ιρλανδία λόγω του μεγέθους της έκθεσης  του τραπεζικού της τομέα.
 
Η ελληνική χρεοκοπία δεν οφείλεται στην τραπεζική έκθεση σε «τοξικά» χρεόγραφα, αλλά στο δημόσιο χρέος και την απόλυτη επικράτηση ενός παρασιτικού οικονομικού μοντέλου με πυρήνα το πελατειακό κράτος. Απλά, η άμπωτη της διεθνούς κρίσης αποκάλυψε ποιοι κολυμπούσαν γυμνοί. Κι εμείς είμαστε μεταξύ των πλέον «τσίτσιδων»...
 
Μοιραία λοιπόν η αλυσίδα του σκασίματος των «φουσκών» που ξεκίνησε το 2000 με τις μετοχές της νέας οικονομίας βαίνει προς ολοκλήρωση με το σκάσιμο της μεγαλύτερης «φούσκας» των τελευταίων δεκαετιών, αυτής των κρατικών χρεών...
 
Με βάση την κοινή λογική, μια κρίση χρέους λύνεται είτε με επιθετικές και βίαιες αθετήσεις που οδηγούν σε οικονομικές και πραγματικές πολεμικές αναμετρήσεις, όπου μετά την καταστροφή το κοντέρ μηδενίζει...
 
...Είτε με κάποιο συμβιβασμό μεταξύ δανειστών και δανειζόμενων όπου οι πρώτοι θα συμφωνήσουν να χάσουν ένα μέρος των χρεών και οι δεύτεροι να νοικοκυρέψουν το ισοζύγιο εσόδων εξόδων. Αν η δεύτερη επιλογή συνδυαστεί και με μια πολιτική πληθωριστικής διάβρωσης του χρέους τότε μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο και η ύφεση της οικονομικής δραστηριότητας...  
 
Τα μέχρι τούδε δεδομένα, όπως διαμορφώνονται τα τελευταία χρόνια, προκρίνουν την επικράτηση της δεύτερης επιλογής και το ζητούμενο είναι το μείγμα μεταξύ δημοσιονομικής πειθαρχίας και πληθωρισμού του χρέους προκειμένου να υπάρξει ο συμβιβασμός μεταξύ δανειζόμενων και δανειστών.
 
Η παράμετρος ευρώ...
 
Η τρέχουσα κρίση βρήκε τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, αυτή της ευρωζώνης, σε μια ερμαφρόδιτη κατάσταση με κοινό νόμισμα αλλά χωρίς κοινό υπουργείο οικονομικών και κοινή διακυβέρνηση, όπως προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός του κοινού νομίσματος αλλά ανέτρεψε πριν λίγα χρόνια το γαλλικό δημοψήφισμα για την αποδοχή του ευρωσυντάγματος...
 
Η κρίση χρεοκοπίας των κρατών του Νότου θέτει  επιτακτικά το δίλημμα της πολιτικής ενοποίησης ή της διάλυσης της ευρωζώνης επί τάπητος.
 
Όσο η κρίση αφορούσε τις μικρές χώρες της περιφέρειας, οι μεγάλες χώρες και ιδίως η ηγέτιδα δύναμη της ευρωζώνης, η Γερμανία είχαν την ευχέρεια να αναβάλουν την οριστική λύση για λόγους μικροπολιτικών εσωτερικών σκοπιμοτήτων. Με την εξάπλωση της κρίσης στην Ιταλία και εσχάτως στα περιθώρια δανεισμού της Γαλλίας, η ανάγκη ριζικής πολιτικής λύσης καθίσταται αναπόφευκτη.
 
Αν προκύψει προσεχώς υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας και δεν μπορεί να μετέχει στην ομάδα των χωρών που εγγυώνται την πιστοληπτική ικανότητα του μηχανισμού... γεγονός που ανατρέπει τα μέχρι τώρα σχέδια στήριξης των χωρών της περιφέρειας για ομαλή έξοδο από την κατάσταση χρεοκοπίας.
 
Οι επιλογές πλέον είναι η διάλυση του ευρώ ή πολιτική ενοποίηση της ευρωζώνης και ανάληψη μέρους του χρέους από την ΕΚΤ με αντάλλαγμα την πτώση της αξιοπιστίας και της αξίας του ευρώ και ενός άλλου από τις πλουσιότερες χώρες.
 
Η διάλυση της Ευρωζώνης αυτή τη στιγμή είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια παγκόσμια κρίση μεγαλύτερη από τη μεγάλη κρίση του περασμένου αιώνα που οδήγησε στο ΒΠΠ. Κατά συνέπεια το κόστος της επιλογής αυτής φαντάζει απροσδιόριστα μεγάλο, σε αντίθεση με την πολιτική ενοποίηση που έχει μεγάλο κόστος μεν, αλλά προσδιορίσιμα μεγάλο.
 
Η κοινή λογική υπαγορεύει πως οι αποφάσεις θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της αποφυγής της διάλυσης της ευρωζώνης. Όμως η ιστορία διδάσκει πως οι λαοί αρκετά συχνά λαμβάνουν τις λάθος αποφάσεις ή εμφανίζουν και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
 
Υπό αυτή την έννοια, οι αποφάσεις των οικονομικών και πολιτικών ελίτ της ευρωζώνης προσεχώς αλλά και κυρίως των λαών, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Ενώ στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ η κοινή λογική της αποφυγής της διάλυσης της ευρωζώνης φαίνεται να επικρατεί, δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο και με τις κοινές γνώμες των εμπλεκόμενων χωρών.
 
Μια πολιτική ενοποίηση βέβαια δεν είναι εύκολη υπόθεση αφού σημαίνει πως πρέπει 16 διαφορετικοί λαοί να καταλήξουν με δημοκρατικές διαδικασίας σε ένα κοινό σύνταγμα με συνοπτικές διαδικασίες υπό την πίεση μιας κρίσης που μοιάζει με διευρυνόμενη μαύρη τρύπα...

Η ιστορία μοιάζει με βιαστικό γάμο λόγω ανεπιθύμητης κύησης... Όπου το μωρό της ιστορίας είναι το ευρώ.
 
Από την άλλη, η λύση της «έκτρωσης» τώρα πλέον δεν μας γλιτώνει από τις συνέπειες ενός διαζυγίου, όπως αυτό της διανομής της κοινής περιουσίας και της διευθέτησης των κοινών χρεών...
 
Οι χρηματιστηριακές αγορές...
  
Με βάση το παρόν περιβάλλον των οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων, οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Οι αγορές είναι βέβαια προεξοφλητικοί μηχανισμοί και αρκετούς μήνες νωρίτερα από τη δρομολόγηση της οριστικής λύσης θα προσπαθήσουν να προεξοφλήσουν τα νέα δεδομένα, αλλά ο κρίκος των τραπεζικών μετοχών θα συνεχίσει να παίζει καθοριστικό ρόλο στη συνολική εμφάνιση των χρηματιστηριακών δεικτών.
 
Για τις διεθνείς αγορές, μια γενίκευση της κρίσης χρέους ίσως σημάνει μια δεύτερη ύφεση προσεχώς στις μεγάλες οικονομίες. Αυτό δεν σημαίνει για τους διεθνείς δείκτες κατ΄ ανάγκη νέα χαμηλά. Η άποψη που έχει η στήλη από το 2008-9 είναι ότι το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό που υποστηρίζει πως τα χαμηλά του πτωτικού κύκλου που ξεκίνησε το 2000 ήταν αυτά του κραχ του 2008-9...
 
Η επιλογή του δρόμου της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη να αντιμετωπίσει την κρίση με πληθωριστική διάβρωση και πιθανόν στη συνέχεια σε κάποιο μείγμα με μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας, δεν σηματοδοτεί μια καταιγίδα για τις χρηματιστηριακές αγορές. Όπως υποστηρίζει η στήλη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, η διόρθωση που ξεκίνησε το 2000 μοιάζει περισσότερο με εκείνη της δεκαετίας του ’70 παρά εκείνης της δεκαετίας του ’30...
 
Το γεγονός πως η Ελλάδα βρέθηκε στην αιχμή του δόρατος της τρέχουσας κρίσης χωρίς περιθώρια αντίδρασης λόγω του παρασιτικού και χρεοκοπημένου μοντέλου που ακολουθεί από τη μεταπολίτευση, έφερε το ελληνικό χρηματιστήριο στα τωρινά ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.
 
Οι τραπεζικές μετοχές είναι ο λόγος της τωρινής χαμηλής αποτίμησης του ΧΑ και μέχρι να ξεκαθαρίσει το τραπεζικό τοπίο η κατάσταση θα παραμείνει θολή.
 
Για τις περισσότερες από τις υπόλοιπες μετοχές και ιδίως τις εξαγωγικές, όπως υποστηρίζουμε τον τελευταίο χρόνο, η παρούσα συγκυρία έχει δημιουργήσει λαμπρές μακροπρόθεσμες ευκαιρίες.

Αυτό ισχύει ακόμη και στην περίπτωση που υπάρξουν δυσμενείς εξελίξεις όπως παγκόσμια κρίση ή επιστροφή στη δραχμή. Οι μετοχές αποτελούν «ευαίσθητα» στις διακυμάνσεις αξιόγραφα, αλλά αντιπροσωπεύουν περισσότερο απτά περιουσιακά στοιχεία, απ’ ό,τι τα κρατικά ομόλογα και τα νομίσματα σε περιόδους κρατικών χρεοκοπιών...
 
Μπορεί να είναι δύσκολο κάποιος να προβλέψει αν στην επόμενη διετία τριετία θα είναι ο χρυσός ή οι μετοχές που θα εξασφαλίσουν καλύτερες αποδόσεις, αλλά σε μεγαλύτερο ορίζοντα η πλάστιγγα αρχίζει να γέρνει προς τις μετοχές...
 
Τέλος, οι παλιές καραβάνες των αγορών ξέρουν πως το 50% της επιτυχίας μιας χρηματιστηριακής επένδυσης βρίσκεται στην τιμή αγοράς και από αυτή η πλευρά φαίνεται να εξασφαλίζεται στις παρούσες συνθήκες.
 
Από την άλλη πλευρά το να αναζητεί κάποιος τον πυθμένα ενός χρηματιστηριακού κύκλου είναι σαν να ψάχνει βελόνα στα άχυρα... Για τις ξένες αγορές ίσως ήταν το 2009, για την ελληνική φέτος ή του χρόνου. Σε ορίζοντα 5-10 ετών η σημασία μάλλον θα είναι μικρή...
 
Υ.Γ. Η στήλη κάνει χρήση της καλοκαιρινής της άδειας και θα συνεχίσει μέχρι την 29η Αυγούστου. Η σημερινή παρουσία είναι έκτακτη λόγω της κρίσιμης συγκυρίας μετά την επέκταση της αναταραχής σε Ιταλία, Γαλλία και τη σημερινή συνάντηση του Γάλλου προέδρου με την Γερμανίδα καγκελάριο.

Οι στιγμές που ζούμε μοιάζουν να είναι ιστορικές και θα ορίσουν το μέλλον για δεκαετίες.

Καλή συνέχεια...