Τουρκία, Ισραήλ, Κύπρος – Ένα εκρηκτικό τρίγωνο

Από το ιστολόγιο http://www.diplomatikoperiskopio.com/
Συντάκτης: Δρ. Ανδρεστίνος Παπαδόπουλος, Πρέσβης ε.τ.    

Όλα άρχισαν όταν η Τουρκία αποφάσισε να εφαρμόσει την «νέο-οθωμανική» πολιτική Νταβούντογλου που την ανάγκασε να διαλέξει μεταξύ Ισραήλ και Αραβικού κόσμου. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες του Πρωθυπουργού Ερντογάν να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή έκλιναν την πλάστιγγα προς τους Άραβες. Συνέπεια αυτής της επιλογής ήταν η συνειδητή αποξένωση της Τουρκίας από το Ισραήλ που άρχισε το 2009 στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός και κατέληξε με τα περσινά γεγονότα του «Μαβί Μαρμαρά» και που σκοπό είχε να προβάλει την Τουρκία ως τον ηγέτη της περιοχής.

Η αντίδραση του Ισραήλ εκδηλώθηκε με την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων του με Ελλάδα και Κύπρο. Αυτό του έδωσε, εκ των πραγμάτων, καλύτερες στρατηγικές επιλογές και αμεσότερη πρόσβαση στην Ευρώπη. Με την Ελλάδα, στην βάση των επαφών Παπανδρέου – Νετανυάχου διαμορφώθηκε μια στρατηγική σχέση που θα βοηθήσει στην σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, και ασφαλώς δεν θα είναι ανταγωνιστική με τις χώρες του Αραβικού κόσμου και την Τουρκία. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, υπεγράφη πρόσφατα επιχειρησιακό μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών, κατά την επίσκεψη του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Μπεγλίτη στο Ισραήλ.

Στην περίπτωση της Κύπρου οι διμερείς σχέσεις είδαν μια εντυπωσιακή ανάπτυξη μέσω αμοιβαίων επισκέψεων αξιωματούχων των δυο χωρών, με επιστέγασμα την επίσκεψη του Προέδρου στο Ισραήλ και την αναμενόμενη επίσκεψη Πέρεζ στην Κύπρο, εντός των προσεχών μηνών. Σημαντικότερο πάντων, όμως, ήταν η υπογραφή της συμφωνίας για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και η συνεργασία για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Κυπριακής ΑΟΖ, που ανέλαβε η Αμερικανική εταιρεία Noble. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Τουρκίας, που σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις της Άγκυρας για συγνώμη και αποζημιώσεις στις οικογένειες των νεκρών του «Μαβί Μαρμαρά», καθώς και για άρση του αποκλεισμού της Γάζας οδήγησε στην απέλαση του Ισραηλινού Πρέσβη στην Άγκυρα και το πάγωμα του αμυντικού εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών. 

Επιπλέον οι απειλές ακολούθησαν η μια μετά την άλλη. Εξηγγέλθηκαν ναυτικές περιπολίες και παρουσία του Τουρκικού πολεμικού στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο, βήματα για την παρεμπόδιση της «μονομερούς» εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων αυτού του χώρου από το Ισραήλ, καθώς και από την Κύπρο.

Όσον αφορά στην Κύπρο, εναντίον της οποίας στρέφεται το κλίμα που δημιούργησε η Τουρκία, οι απειλές συνοδεύτηκαν και από την απόφαση υπογραφής συμφωνίας οριοθέτησης και εκμετάλλευσης της ΑΟΖ με το ψευδοκράτος, σε περίπτωση που η Κύπρος προχωρήσει με τις έρευνες εντοπισμού και εξόρυξης υδρογονανθράκων και φυσικού αερίου στο οικόπεδο 12 της ΑΟΖ της. Αυτή την φορά, η επιβεβαίωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου ήταν γενική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επανειλημμένα ζήτησε από την Τουρκία να σταματήσει τις απειλές εναντίον της Κύπρου και τόνισε τα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών της ΕΕ να συνάπτουν διμερής συμφωνίες, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και το Διεθνές Δίκαιο, περιλαμβανομένης της Συνθήκης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της θάλασσας. Παρόμοιες θέσεις πήραν και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και οι Σοσιαλιστές του Ευρωκοινοβουλίου. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ΗΠΑ, Ρωσία και Ηνωμένο Βασίλειο υπερασπίστηκαν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου να εκμεταλλευθεί τον θαλάσσιο της πλούτο, ενώ η Ελλάδα διακήρυξε ότι επίθεση της Τουρκίας κατά της Κύπρου αποτελεί επίθεση κατά της Ελλάδας.

Οι θέσεις αυτές εξηγούνται από το ενδιαφέρον Ευρώπης και ΗΠΑ για απεξάρτηση από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Εξ άλλου, η Noble είναι Αμερικανική εταιρία που προχωρά σε συνεννόηση με το State Department και την εδώ Αμερικανική Πρεσβεία. Θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι οι ΗΠΑ θα ήθελαν να κερδίσουν τους Άραβες μέσω της Τουρκίας, την στιγμή που η Άγκυρα έκανε στροφή 180 μοιρών, εγκαταλείποντας την τελευταία στιγμή τους πρώην δικτάτορες φίλους της και αναπροσαρμόζοντας την πολιτική της για να κερδίσει τη Αραβική κοινή γνώμη, που ασφαλώς κατέγραψε αρνητικά την απότομη συμφεροντολογική αλλαγή.

Όντως, η «Αραβική Άνοιξη» ανέτρεψε τους υπολογισμούς της Άγκυρας, που έσπευσε  να εκμεταλλευθεί το κενό που δημιουργήθηκε, μέχρι την σταθεροποίηση των δημοκρατικών θεσμών.  Αυτό τον σκοπό είχε το ταξίδι του Τούρκου Πρωθυπουργού στην Αίγυπτο, την Τυνησία και την Λιβύη. Ανεβάζοντας τους τόνους των απειλών κατά του Ισραήλ και υποστηρίζοντας τα συμφέροντα των Παλαιστινίων, ο κ. Ερντογάν θέλησε να προβάλει τον ηγετικό ρόλο της  Τουρκίας στην περιοχή.  Του διέφυγε όμως ότι φυσικοί ηγέτες του Αραβικού κόσμου είναι η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία.  Του το υπενθύμισε όμως το «Κόμμα της Ελευθερίας και την Δικαιοσύνης» της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» της Αιγύπτου, δηλώνοντας ότι εναντιώνεται στον ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή.  Άσχετη δεν είναι και η ακύρωση του ταξιδιού του Τούρκου Πρωθυπουργού στην Γάζα.  Γενικά, όσο επικοινωνιακός και αν είναι ο κ. Ερντογάν οι Άραβες δεν ξεχνούν την οικονομική, πολιτιστική και άλλες καταπιέσεις που υπέστησαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.  Μάλλον θα ήθελαν την Τουρκία να γίνει αντίβαρο του Σιιτικού Ιράν, παρά ηγέτης του Αραβικού κόσμου.

‘Οσοι ζήτησαν να εξηγήσουν τους λόγους που οδήγησαν τον κ.Ερντογάν στην υιοθέτηση αυτής της πολιτικής, πρόβαλαν διάφορες ερμηνείες.  Αναφέρουμε την ισχυροποίηση του για να επιφέρει τις αναγκαίες  συνταγματικές αλλαγές και την επιδίωξή του να περιορίσει την επιρροή των στρατηγών στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής.   Σχετικά παρατηρούμε το εξής παράδοξο, να έχουμε από την μια λεονταρισμούς του κ. Ερντογάν και  από την άλλη τις προσπάθειες  του να αποδυναμώσει το στρατό που θα έχει ανάγκη.  Είναι, όμως, πρόδηλο ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός αποβλέπει πρωτίστως στην ανάδειξη της Τουρκίας ως ηγέτιδας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και δευτερευόντως στην παρεμπόδιση της συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου.

Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η Κύπρος θα πρέπει να αντιμετωπίσει την κατάσταση με ψυχραιμία, έχοντας επίγνωση της γεωστρατηγικής της  σημασίας, και να προχωρήσει σταθερά σε ουσιαστική συνεργασία με το Ισραήλ σε όλους τους τομείς, ενημερώνοντας φίλους και εχθρούς για τις θέσεις της, που βασίζονται στο Διεθνές Δίκαιο.  Είναι ευοίωνο το ότι αρκετοί τις έχουν ήδη υιοθετήσει.